Gwarancja ubezpieczeniowa KUKE jako uznana ochrona kredytowa nierzeczywista w rozumieniu CRR

Monitor Prawa Bankowego 2024/05 Maj

Ubezpieczenia eksportowe mają niezwykle istotne znaczenie dla eksportu oraz stymulacji polskich inwestycji za granicą. Ich rola ulega zwiększa się w związku z wybuchem wojny w Ukrainie oraz przewidywanym, intensywnym zaangażowaniem polskich inwestorów w odbudowę kraju. Istotne wsparcie dla podmiotów finansujących inwestycje eksportowe stanowią instrumenty oferowane przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. („KUKE”).

Magdalena Jaczewska-Żurek

Łukasz Szymański

Szczególną zaletą zabezpieczeń KUKE w postaci ubezpieczeń gwarantowanych jest fakt, że pozwalają one podmiotom finansującym na obniżenie wymogów kapitałowych przez zmniejszenie rezerwy dotyczącej akcji kredytowej. Wywiera to korzystny wpływ z punktu widzenia zarządzania adekwatnością kapitałową[1]. Aby osiągnąć takie korzyści, konieczne jest spełnienie przez te instrumenty wymagań stawianych nierzeczywistej ochronie kredytowej w  CRR[2].

Niniejszy artykuł ma na celu analizę gwarancji ubezpieczeniowych oferowanych przez KUKE przez pryzmat właściwych przepisów CRR oraz określenie, czy pozwalają one uznać ją za nierzeczywistą ochronę kredytową. W pierwszej części artykułu przedstawione zostaną metody ograniczania ryzyka kredytowego przewidziane w CRR. Następnie opisany zostanie mechanizm funkcjonowania gwarancji ubezpieczeniowych kredytów eksportowych w prawie polskim. Na koniec przedstawione zostaną prawne wymogi, które w świetle CRR muszą spełniać instrumenty nierzeczywistej ochrony kredytowej. Przez ich pryzmat oceniona zostanie gwarancja ubezpieczeniowa KUKE, aby ustalić, czy spełnia ona kryteria konieczne do uznania jej za nierzeczywistą ochronę kredytową.

Metody ograniczania ryzyka kredytowego

Jednym z elementów systemu ostrożnościowego w CRR jest obowiązek utrzymywania przez instytucje znajdujące się w jego zakresie podmiotowym odpowiednio wysokich funduszy własnych w zależności od poziomu ryzyka kredytowego. Instytucje te mogą stosować techniki ograniczania ryzyka kredytowego związanego z utrzymywanymi przez siebie ekspozycjami (art. 4 ust. 1 pkt 57 CRR). Mogą one polegać na:

• ochronie kredytowej rzeczywistej, w ramach której zmniejszenie ryzyka kredytowego – w przypadku niewykonania zobowiązania przez kontrahenta lub zaistnienia innych określonych zdarzeń kredytowych związanych z kontrahentem – wynika z prawa instytucji do upłynnienia, uzyskania transferu lub przejęcia, zatrzymania określonych aktywów lub kwot, bądź też zmniejszenia kwoty ekspozycji do kwoty równej różnicy pomiędzy kwotą ekspozycji a kwotą roszczenia wobec tej instytucji, lub zastąpienia kwoty ekspozycji taką kwotą (art. 4 ust. 1 pkt 58 CRR); lub
• ochronie kredytowej nierzeczywistej, w ramach której zmniejszenie ryzyka kredytowego instytucji z tytułu ekspozycji wynika z obowiązku zapłacenia przez osobę trzecią określonej kwoty w przypadku niewykonania zobowiązania przez kredytobiorcę lub wystąpienia innych określonych zdarzeń kredytowych (art. 4 ust. 1 pkt 59 CRR).

W świetle powyższego gwarancje ubezpieczeniowe podlegają zaszeregowaniu jako ochrona kredytowa nierzeczywista – gwarant jest bowiem osobą trzecią, która zobowiązuje się, w przypadku niewykonania zobowiązania przez kredytobiorcę, do wypłaty sumy gwarancyjnej i tym samym zmniejsza ekspozycję na ryzyko. Aby gwarancję zakwalifikować jako ochronę kredytową nierzeczywistą, musi ona spełnić szereg wymogów opisanych niżej.

Mechanizm funkcjonowania ubezpieczeń gwarantowanych w prawie krajowym

Zasady udzielania przez KUKE ubezpieczeń gwarantowanych określono w prawie polskim w przepisach u.u.g.[3].

Ubezpieczenie gwarantowane może być udzielone w formie między innymi ubezpieczenia bezpośredniego, pośredniego (reasekuracji) oraz gwarancji ubezpieczeniowej (art. 1 ust. 3 u.u.g.).

Ubezpieczenia gwarantowane przeznaczone są dla podmiotów określonych w art. 6 u.u.g. W ostatnim czasie katalog tych podmiotów istotnie poszerzono. Obej (...)