Zmiana wartości przedmiotu zabezpieczenia w toku restrukturyzacji

Monitor Prawa Bankowego 2023/4 Kwiecień

Prawo restrukturyzacyjne silnie uzależnia status wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo w postępowaniu restrukturyzacyjnym od wartości przedmiotu zabezpieczenia. W niektórych sytuacjach wartość ta może być ze swej natury „mobilna”. Innymi słowy, nie musi być wartością stałą (niezmienną). Zmiana wartości przedmiotu zabezpieczenia w czasie postępowania restrukturyzacyjnego może występować w bardzo wielu różnych sytuacjach. Niniejszy artykuł odnosi się do wybranych konsekwencji tego zjawiska.

Rafał Adamus

Globalnym standardem prawa o niewypłacalności jest zasada równego traktowania wierzycieli (zasada pari passu)[1]. Prawo o niewypłacalności, inaczej niż prawo  egzekucyjne, nie zajmuje się realizacją jednostkowego interesu wierzyciela, ale interesów wielu wierzycieli. Sytuacja niedoboru majątku dłużnika i wielości wierzycieli jest sensem prawa o niewypłacalności. Można nawet postawić tezę, że równe traktowanie wierzycieli dłużnika jest fundamentem, na którym zbudowano prawo restrukturyzacyjne.

Równe traktowanie wierzycieli w postępowaniu restrukturyzacyjnym powinno jednak uwzględniać konstrukcyjne różnice między odpowiedzialnością osobistą a rzeczową. Generalnie rzecz ujmując, odpowiedzialność może być osobista, tj. odnosząca się do całego majątku dłużnika: teraźniejszego i przyszłego[2]. Ponadto może występować ograniczona odpowiedzialność osobista, która polega na odpowiedzialności określoną częścią majątku (cum viribus patrimonii) albo do maksymalnej wartości (pro viribus patrimonii)[3].

Od odpowiedzialności osobistej (pełnej albo ograniczonej) odróżnić należy odpowiedzialność rzeczową. Polega ona na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności „z wartości, jaką stanowi indywidualnie oznaczona rzecz”. Jest to odpowiedzialność każdoczesnego właściciela rzeczy. Nie musi nim być dłużnik osobisty[4].

Odpowiedzialność rzeczowa ma doniosłość w prawie upadłościowym z uwagi na tzw. prawo odrębności[5]. W postępowaniu restrukturyzacyjnym zadaniem nadzorcy sądowego, nadzorcy układu, zarządcy i nadzorcy wykonania układu jest zapewnienie poszanowania konstrukcyjnych zasad odpowiedzialności osobistej i rzeczowej dłużnika.

Zgodnie z art. 151 ust. 2 p.r.[6], który znajduje zastosowanie do każdego typu postępowania restrukturyzacyjnego, układ nie obejm (...)