Ocena abuzywności kosztów pozaodsetkowych

Monitor Prawa Bankowego 2022/06 Czerwiec

Uchwała Sądu Najwyższego z 27 października 2021 r. (III CZP 43/20)

1. Wynagrodzenie prowizyjne (prowizja), stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, przewidziane w umowie pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1083, ze zm.), nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c.

2. Okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim, nie wyłącza oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.).

Strona powodowa P. domagała się zasądzenia od pozwanej K.L. kwoty 9070,43 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. W toku postępowania, ze względu na częściową zapłatę, strona powodowa cofnęła pozew co do kwoty 350 zł i zrzekła się roszczenia w tym zakresie. Wyrokiem z 17.06.2019 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4576,87 zł z odsetkami za opóźnienie, w wysokości równej dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, od 1.07.2018 r. do dnia zapłaty, umorzył postępowanie co do kwoty 350 zł, zaś w pozostałej części powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu.

Według ustaleń faktycznych, strony 20.02.2018 r. zawarły umowę pożyczki w kwocie 4000 zł, na okres 30 miesięcy, z ratą miesięczną w kwocie 302 zł. Całkowity koszt pożyczki określono na kwotę 5060 zł, w skład której wchodziły: opłata przygotowawcza (129 zł), wynagrodzenie prowizyjne (3271 zł), wynagrodzenie za przyznanie na wniosek pożyczkobiorcy tzw. T. (600 zł) oraz kwota z tytułu oprocentowania pożyczki według stałej stopy wynoszącej 9,84% w skali roku w całym okresie umowy. Całkowita kwota do zapłaty wyniosła więc 9060 zł (4000 + 5060). Z tytułu zadłużenia przeterminowanego zostały zastrzeżone odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki był weksel własny in blanco. Pismem z 31.05.2018 r. strona powodowa wypowiedziała umowę pożyczki, a to z uwagi na nieregulowanie przez pozwaną zobowiązań i jednocześnie wezwała ją do wykupu wypełnionego weksla.

Sąd pierwszej instancji, odwołując się do przepisów dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. UE L nr 95 z 21.04.1993 r., dalej: „dyrektywa 93/13/EWG”) oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, wskazał, że przy rozpatrywaniu sprawy należało pominąć przepisy k.p.c. o postępowaniu nakazowym i rozpoznać ją w postępowaniu zwykłym, co oznacza, że konieczne stało się zbadanie stosunku podstawowego łączącego strony, czyli wynikającego z umowy pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1083, dalej: „u.k.k.”), w szczególności art. 36a regulujący mechanizm ustalania maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek.

W ocenie Sądu Rejonowego okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu mieszczą się w granicach określonych w tym przepisie, nie oznacza, że postanowienia umowy w tym zakresie są zgodne z przepisami powszechnie obowiązującymi, w tym z art. 385¹ § 1 k.c., pod kątem niedozwolonych postanowień umownych, ponieważ strona powodowa (przedsiębiorca) udzieliła pozwanej (konsumentowi) pożyczki na podstawie umowy zawartej w formie opracowanego przez nią wzorca, którego zapisy nie były przez strony negocjowane. Zdaniem Sądu pierwszej instancji postanowienia w zakresie wysokości opłat pobieranych przez pożyczkodawcę w związku z udzieleniem pożyczki nie dotyczą świadczeń głównych stron. Taka kwalifikacja odnosi się pr (...)