Składki nadzwyczajne na fundusze restrukturyzacji utworzone w Bankowym Funduszu Gwarancyjnym – istota, przesłanki wymiaru oraz warunki wnoszenia
Monitor Prawa Bankowego 2023/07-08 Lipiec/Sierpień
Składki nadzwyczajne są jednym ze źródeł przychodów Bankowego Funduszu Gwarancyjnego gromadzonych w wyodrębnionych funduszach przymusowej restrukturyzacji. Zasady ich wymiaru i poboru określa ustawa oraz organy BFG na mocy upoważnienia ustawodawcy.
Zbigniew Ofiarski
Prawny problem składek nadzwyczajnych wnoszonych na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) może być badany z uwzględnieniem aspektów podmiotowych oraz przedmiotowych, a także zadań finansowanych ze środków uzyskanych z tych źródeł. W ujęciu formalnoprawnym składki takie mogą stanowić szczególny rodzaj przychodów BFG. Zasady ich wymiaru i poboru ustalono w ustawie, ale w określone uprawnienia prawotwórcze w tym obszarze wyposażono również organy BFG.
W odniesieniu do tych składek zastosowany w ustawie symptomat „nadzwyczajne” jest podkreśleniem wyjątkowości korzystania z takich instrumentów służących gromadzeniu środków finansowych niezbędnych do pokrywania kosztów realizacji ustawowo określonych zadań BFG. Incydentalność takich składek deklarowana jest w przepisach ustawy o BFG[1], w szczególności poprzez wskazanie okoliczności uzasadniających ich zastosowanie. Etiologia składek nadzwyczajnych powinna być łączona z przejściowym brakiem możliwości sfinansowania zadań BFG dotyczących przymusowej restrukturyzacji lub obowiązkowego gwarantowania depozytów z pozostałych źródeł jego przychodów, w szczególności zgromadzonych na rachunkach funduszy przymusowej restrukturyzacji.
W opracowaniu poddano weryfikacji tezę, według której składki nadzwyczajne umożliwiają zgromadzenie przez BFG dodatkowych środków finansowych na realizację zadań związanych z przymusową restrukturyzacją. Wpływy z tego źródła mogą być wykorzystane przez BFG do wykonania zadań określonych w ustawie. Przyjęto założenie, że zachowaniu celowego przeznaczenia przychodów z tych składek służą wyodrębnione w BFG fundusze przymusowej restrukturyzacji.
Wykorzystanie przez organy BFG uprawnień do wprowadzenia składek nadzwyczajnych kreuje obowiązek ich wnoszenia przez ustawowo określone kategorie instytucji finansowych. Można zatem wskazywać na obligatoryjność składek nadzwyczajnych pojawiającą się jednak dopiero po ich wprowadzeniu na warunkach unormowanych przez ustawodawcę. Określone cechy, które można wyinterpretować z konstrukcji prawnej oraz trybu wymiaru i poboru tych składek, mogłyby uzasadniać ich status quasi-publicznej daniny obciążającej ustawowo wskazane kategorie instytucji finansowych.
Taksologia składek nadzwyczajnych
Z przepisów ustawy o BFG wynika, że mogą być ustalane i pobierane cztery rodzaje składek nadzwyczajnych, tzn. na:
- fundusz gwarancyjny banków,
- fundusz gwarancyjny spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (SKOK),
- fundusz przymusowej restrukturyzacji banków oraz
- fundusz przymusowej restrukturyzacji SKOK.
Ustawodawca w ten sposób wskazał dwa cele, na które mają być przeznaczone wpływy z tych składek: 1) wypłaty z tytułu obowiązkowego gwarantowania depozytów oraz 2) finansowanie wydatków związanych z przymusową restrukturyzacją.
Składki wpłacane do funduszy prowadzonych w BFG są w doktrynie klasyfikowane w katalogu instrumentów wzmacniających bezpieczeństwo ekonomiczne w znaczeniu systemowym[2]. Wpływy z tytułu składek nadzwyczajnych mają być gromadzone na rachunkach funduszy wyodrębnionych w BFG, a więc odpowiednio: na rachunkach funduszy gwarancyjnych lub rachunkach funduszy przymusowej restrukturyzacji.
Podmiotami zobowiązanymi do wnoszenia składek nadzwycza (...)