Warunki uczestnictwa syndyka (zarządcy) zagranicznego, ustanowionego dla dłużnika mającego siedzibę główną poza UE, w osobie prawnej z siedzibą w Polsce

Monitor Prawa Bankowego 2022/09 Wrzesień

Postępowanie upadłościowe mające na celu likwidację majątku upadłego wiąże się z przymusem państwowym (np. odebranie zarządu majątkiem i jego sprzedaż). Podobnie postępowanie mające na celu restrukturyzację zobowiązań dłużnika zwykle opiera się na władczym działaniu państwa (np. zatwierdzenie układu wbrew woli niektórych wierzycieli, moratorium na spłatę zobowiązań, przejściowy immunitet egzekucyjny). Normy państwowe odnoszące się do niewypłacalnych dłużników wynikające z pewnego porządku prawnego działają jednak w granicach jurysdykcji danego państwa. W razie wystąpienia tzw. elementu obcego pojawia się potrzeba rozwiązania kolizji pomiędzy różnymi porządkami prawnymi. Kolizja może dotyczyć norm zarówno proceduralnych, jak i materialnoprawnych.

Rafał Adamus

Przedmiotem analiz w niniejszym opracowaniu jest sytuacja, w której ogłoszono upadłość dłużnika w państwie niebędącym członkiem Unii Europejskiej i temu dłużnikowi przysługują prawa majątkowe do aktywów zlokalizowanych w Polsce. Dłużnik, wobec którego ogłoszono upadłość, na terenie naszego kraju może być np. udziałowcem w spółce kapitałowej. Powstaje pytanie, na jakich zasadach zagraniczny syndyk (zarządca) uczestniczy w spółce (osobie prawnej, osobie ustawowej) zarejestrowanej w Polsce, a w szczególności dokonuje nominacji jej władz (np. członków zarządu, członków rady dyrektorów, likwidatorów). Skoro postępowanie upadłościowe jest przejawem władztwa państwowego, powstaje pytanie, na ile i według jakich zasad władztwo obcego państwa ma moc na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Zagadnieniem tym zajmuje się międzynarodowe postępowanie upadłościowe. Ponieważ różnice między tradycjami prawnymi państw położonych na różnych kontynentach mogą być poważne, to zastrzec należy, że – według dorobku polskiej doktryny – kwalifikacji pojęć w ramach międzynarodowego postępowania cywilnego dokonuje się według lex fori, czyli w postępowaniu przed sądem polskim według polskiego prawa procesowego[1].

Międzynarodowe postępowanie upadłościowe i jego rozwój

Międzynarodowe postępowanie upadłościowe rozumiane jako heterogeniczna regulacja kolizyjna dotycząca postępowania i prawa upadłościowego w wymiarze międzypaństwowym nie jest problemem nowym. Może obowiązywać z mocy aktu prawnego usytuowanego na płaszczyźnie ponadpaństwowej (umowa międzynarodowa, konwencja, prawo organizacji państw) lub na płaszczyźnie wewnętrznego porządku prawnego. Już w II połowie XIX w. zawierane były umowy bilateralne regulujące niektóre aspekty upadłości. Według J. Namitkiewicza[2]: „kwestia międzynarodowego prawa upadłościowego poruszona została pierwszy raz na konferencji w Hadze w 1894 r.”. Próbą regulacji postępowania dotyczącego niewypłacalności na płaszczyźnie międzynarodowej była, opracowana przez Radę Europy, Konwencja Europejska nr 136 o niektórych międzynarodowych aspektach upadłości z 5.06.1990 r. (tzw. konwencja stambulska)[3].

Współcześnie międzynarodowe postępowanie upadłościowe jest materią regulacji krajowych ustaw poświęconych prawu upadłościowemu albo ustaw normujących prawo prywatne międzynarodowe (prawo kolizyjne)[4]. Problematyka międzynarodowego prawa upadłościowego ma coraz bogatszą literaturę w Polsce[5].

Impulsem do rozwoju międzynarodowego prawa upadłościowego na płaszczyźnie ponadpaństwowej było rozporządzenie nr 1346/2000[6] i jego „następca” – rozporządzenie nr 2015/848[7]. Regulacja rozporządzenia 1346/2000 stanowiła wówczas novum w prawie europejskim. W międzynarodowym postępowaniu upadłościowym był to przewrót kopernikański. Wcześniejsza konwencja brukselska o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych z 1968 r. nie obejmowała swoim zakresem postępowania upadłościowego związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, (...)