Regulacyjne aspekty wykorzystania giełd zdecentralizowanych (DEX) do obrotu instrumentami finansowymi

Monitor Prawa Bankowego 2024/07-08 Lipiec/Sierpień

Artykuł odpowiada na pytanie czy i jak wykorzystać potencjał i funkcjonalności zdecentralizowanych giełd w świecie tradycyjnych platform obrotu instrumentami finansowymi. Zawiera analizę implikacji prawnych funkcjonowania tych giełd, szczególnie w świetle regulacji unijnych.

Hubert Łukasiewicz

Marcin Opoka

Zarówno w literaturze, jak i praktyce od dłuższego czasu pojawiają się poglądy podkreślające potencjał innowacji finansowych, szczególnie w postaci rozwiązań z tzw. zdecentralizowanych finansów (Decentralized Finance, dalej: „DeFi”), do wywierania istotnego wpływu na sektor tradycyjnie rozumianych usług finansowych[1]. Zdecentralizowane finanse to nowa klasa usług finansowych, która obok rozwiązań FinTech, RegTech, kryptoaktywów czy też aktywów cyfrowych jest jedną z najszerzej komentowanych zmian technologicznych w światowych finansach[2]. Pojawia się jako alternatywa dla tradycyjnych finansów, wspierana przez oparte na blockchainie tokeny oraz tzw. inteligentne kontrakty. W literaturze podkreśla się potencjał tych rozwiązań w kreacji trwałych i znaczących zmian w funkcjonowaniu konwencjonalnych rynków finansowych, w tym nawet modyfikacji o charakterze rewolucyjnym[3]. Potencjał rozwiązań i technologii związanych ze zdecentralizowanymi finansami został również dostrzeżony przez przedstawicieli najbardziej znaczących na świecie tradycyjnych infrastruktur rynków inwestycyjnych, takich jak np. NASDAQ[4]. Pojawia się również coraz więcej analiz na temat tego, jak pewne funkcjonalności DeFi mogą uzupełniać i poprawiać tradycyjne finanse oraz jak oba systemy mogą współistnieć dla wzajemnych korzyści[5]. Zostało to zauważone również przez twórców projektów kryptowalutowych, którzy dostrzegli zalety łączenia tradycyjnych rozwiązań scentralizowanych z możliwościami oferowanymi przez ekosystem zdecentralizowanych finansów, wprowadzając termin „CeDeFi” określający zbiorczo rozwiązania będące połączeniem dwóch systemów[6].

W analizach branżowych zwraca się uwagę na skokowy rozwój rozwiązań DeFi w ostatnich latach. Skalę tego rozwoju można pokazać na dwóch przykładach. Po pierwsze, jednym z mierników rozwoju rozwiązań na rynkach finansowych jest wskaźnik kapitalizacji, którym w przypadku DeFi jest wskaźnik TVL (total value locked), mierzący wartość środków ulokowanych w danym protokole. Zgodnie z raportem za 2022 r. na stronie Defillama.com, która śledzi obecnie kapitalizację ponad 4600 protokołów na ponad 250 sieciach opartych o technologię blockchain, w okresie roku (maj 2020 r. - kwiecień 2021 r.) nastąpiło gwałtowne zwiększenie wskaźnika TVL z 1 mld do 100 mld USD[7]. Wskaźnik ten wg danych Defillama wzrósł w szczytowym momencie w listopadzie 2021 r. do prawie 190 mld USD, by w kolejnych miesiącach, m.in. wskutek krachu na kryptowalucie Luna i upadku giełdy kryptowalut FTX, spaść w październiku 2023 r. poniżej 40 mld USD, a następnie dynamicznie zwiększyć wartość i osiągnąć poziom ponad 97 mld USD w marcu 2024 r. Drugim przykładem obrazującym skalę rozwoju rozwiązań DeFi w kilku ostatnich latach jest wartość transakcji weryfikowanych w sieci Ethereum, która w drugim kwartale 2021 r. osiągnęła wartość 2,5 bln USD, co odpowiada wartości (...)