Dopuszczalność spłaty wierzycieli nieobjętych układem częściowym przed prawomocnym zatwierdzeniem układu

Monitor Prawa Bankowego 2025/02 Luty

System prawa cywilnego opiera się na kilku fundamentach. Jednym z nich jest ochrona prawa własności, a innym – obowiązek wykonywania zawartych umów. Każdy wierzyciel, w którego majątku znajduje się wierzytelność, ma niezaprzeczalny tytuł do ochrony prawnej, w tym do realizacji tej wierzytelności. Zasada pacta sunt servanda stanowi o sensie prawa cywilnego. Umowy zawiera się po to, aby były wykonywane. Niewykonanie umowy przez dłużnika – aby uznać je za legalne – powinno mieć stosowną podstawę prawną. Podstawa ta – jako wyjątek od zasady ogólnej – nie podlega wykładni rozszerzającej. Nie można postawić tezy, że brak określonej regulacji jest równoznaczny z zakazaniem wykonywania umów.

Rafał Adamus

Istota zobowiązania cywilnoprawnego polega na tym, że wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia, a dłużnik jest zobowiązany je spełnić (art. 353 k.c.). Dłużnik ma zatem prawny, elementarny obowiązek spełnienia świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania. Jeżeli dłużnik nie realizuje swojego obowiązku, możliwe jest zastosowanie przymusu państwowego.

Zagrożenie niewypłacalnością albo sama niewypłacalność mogą skutkować otwarciem postępowania, w wyniku którego powstanie podstawa prawna do wstrzymania się z wykonywaniem zobowiązań. Dotyczy to jedynie tych zobowiązań, które są wyraźnie objęte takim skutkiem. Nawet w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika (co jest sytuacją skrajną) nie wszystkie jego zobowiązania podlegają surowemu reżimowi zapłaty na podstawie planu podziału (częściowego lub ostatecznego). Tak zwane zobowiązania masy i koszty postępowania płaci się w pierwszej kolejności, w miarę wpływu stosownych sum do masy upadłości. Jeżeli syndyk, za zgodą sędziego-komisarza, zdecyduje się wykonać umowę wzajemną zawartą przez upadłego, realizacja tej umowy również odbywa się poza trybem konwersji ustawowej w wierzytelności pieniężne i zaspokojenia na podstawie planu podziału.

System prawa nie określa wprost kolejności dobrowolnego wykonywania zobowiązań. Możliwe jest dokonywanie przez dłużnika płatności według tzw. zasad zarachowania. Zgodnie z art. 451 § 1 k.c. dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym dług (...)