Zarządzanie kredytami zagrożonymi w kontekście unijnym: nowelizacja polskiego prawa w świetle dyrektywy 2021/2167

Monitor Prawa Bankowego 2025/03 Marzec

Kredyty zagrożone (NPL) to kredyty bankowe, które są przeterminowane lub istnieje małe prawdopodobieństwo, że zostaną w pełni spłacone przez kredytobiorcę[1]. Stanowią one istotny problem dla stabilności finansowej w Unii Europejskiej, szczególnie w krajach takich jak Cypr, Grecja czy Włochy, gdzie w przeszłości odnotowywano wyjątkowo wysokie wskaźniki tych zobowiązań. W niniejszym artykule przeanalizowano unijne inicjatywy, w tym Plan Działań Rady ECOFIN z 2017 r., mające na celu ograniczenie wolumenu NPL przez rozwój rynku wtórnego oraz wprowadzenie harmonizacji regulacyjnej. Kluczowym narzędziem w tych działaniach jest sekurytyzacja kredytów zagrożonych, która pozwala na przenoszenie ryzyka związanego z NPL na inwestorów, uwalniając kapitał banków na nowe kredyty.

Marta Stępniewska

Omówiono także specyfikę wprowadzonych w Polsce regulacji implementujących dyrektywę 2021/2167[2], które mają na celu poprawę zarządzania kredytami zagrożonymi, rozwój rynku wtórnego oraz zwiększenie efektywności nadzoru nad tym obszarem. Przedstawiono również aktualne wyzwania i postępy w zarządzaniu NPL w kontekście unijnym i krajowym, wskazując na potrzebę dalszych działań w celu wzmocnienia stabilności sektora finansowego.

Wstęp

Kryzys finansowy i późniejsze recesje istotnie pogorszyły zdolność kredytobiorców do spłaty zobowiązań[3], co doprowadziło do znacznego nagromadzenia kredytów zagrożonych w portfelach wielu banków, szczególnie w niektórych krajach Unii Europejskiej. Analizując dane Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB), można zauważyć, że wysokie wolumeny NPL pojawiły się zwłaszcza na Cyprze, w Grecji i we Włoszech. Na przykład, w pierwszym kwartale 2015 r. Cypr odnotował poziom NPL bliski 45%, co było jednym z najwyższych wskaźników w analizowanym okresie[4]. Podobnie Grecja i Włochy wykazywały przewyższające średnią poziomy NPL przez większość tego okresu. Świadczy to o głębokim wpływie problemów finansowych na ich lokalne systemy bankowe. Dane te obrazują wagę wyzwań związanych z zarządzaniem kredytami zagrożonymi w okresach kryzysowych, co bezpośrednio wpływa na stabilność finansową tych krajów[5].

W latach poprzedzających pandemię COVID-19 Komisja Europejska podjęła szereg działań, które miały na celu dalsze ograniczenie problemu kredytów zagrożonych w Unii Europejskiej, zgodnie z Planem Działań przyjętym przez Radę ECOFIN. Pomimo znaczących postępów, w 2020 r. poziom kredytów zagrożonych w niektórych państwach członkowskich wciąż pozostawał istotnym wyzwaniem dla stabilności finansowej oraz zdolności banków do finansowania gospodarki[6]. Według Europejskiego Banku Centralnego na koniec 2019 r. łączna wartość kredytów zagrożonych w UE wynosiła ok. 786 mld euro[7].

Wysoki poziom kredytów zagrożonych wpływa negatywnie na zdolność banków do udzielania nowych kredytów, ograniczając tym samym finansowanie gospodarki. Małe i średnie przedsiębiorstwa, które są kluczowym segmentem gospodarki, szczególnie odczuwają skutki tych ograniczeń. Problem ten zyskał na znaczeniu również w kontekście działań Unii Europejskiej, które mają na celu harmonizację rynku finansowego oraz stworzenie mechanizmów pozwalających skutecznie zarządzać kredytami zagrożonymi w całej wspólnocie. W odpowiedzi na te wyzwania Rada Europejska w 2017 r. przyjęła „Action Plan to Tackle Non-Performing Loans in Europe” („Plan Działania Rady”), wyznaczając kierunki działań mających na celu ograniczenie NPL, rozwój rynku wtórnego oraz wsparcie stabilności sektora finansowego.

Sekurytyzacja kredytów zagrożonych, będąca jednym z elementów wspomnianego planu, odgrywa kluczową rolę w transformacji bilansów banków i zarządzaniu ryzykiem[8]. Dzięki temu narzędziu banki mogą przekazać ryzyko związane z NPL inwestorom, uwalniając jednocześnie kapitał na nowe kredyty. Skorzystanie z sekurytyzacji wymaga jednak dobrze rozwiniętego rynku wtórnego i odpowiednich ram prawnych, co wciąż pozostaje wyzwaniem dla wielu państw członkowskich. W niektórych krajach (np. we Włoszech[9] czy Grecji[10]) zastosowanie gwarancji państwowych umożliwiło efektywną rea (...)