Umowa pożyczki podporządkowanej jako instrument AT1

Monitor Prawa Bankowego 2024/01 Styczeń

W ustawie z 14.04.2023 r.[1] wprowadzono do polskiego porządku prawnego dwie nowe instytucje, które mogą stanowić instrumenty AT1 w rozumieniu rozporządzenia 575/2013[2]: obligacje kapitałowe oraz umowę pożyczki podporządkowanej[3]. Artykuł poświęcony jest analizie drugiej z tych instytucji na przykładzie umowy „bankowej” pożyczki podporządkowanej[4] określonej w art. 127a p.b.[5].

Wojciech Janowski

Wymogi adekwatności kapitałowej

Aby wyjaśnić istotę umowy pożyczki podporządkowanej[6], niezbędne jest omówienie problematyki wymogów adekwatności kapitałowej i roli, jaką instrumenty AT1 odgrywają w ich spełnianiu. Przez adekwatność kapitałową instytucji[7] (np. banku[8]) rozumieć należy adekwatność poziomu funduszy własnych tej instytucji (w których skład wchodzą np. zyski zatrzymane[9]) do poziomu ryzyka ponoszonego przez tę instytucję (obejmującego m.in. ryzyko operacyjne[10])[11]. Wprowadzane przepisami prawa wymogi adekwatności kapitałowej mają za zadanie wymusić utrzymywanie przez instytucje odpowiedniego poziomu funduszy własnych, który pozwala przetrwać nieprzewidziane straty[12] (jednak ich spełnianie nie zawsze jest wystarczające, aby ochronić daną instytucję przed problemami z wypłacalnością[13]).

W odniesieniu do banków wymogi adekwatności kapitałowej określają przepisy rozdziału 10 p.b. i rozporządzenia 575/2013. Zgodnie z art. 126 p.b. banki są obowiązane posiadać fundusze własne w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 118 rozporządzenia 575/2013 (czyli sumę kapitału Tier 1 i kapitału Tier 2) dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności. W myśl art. 128 ust. 1 p.b. bank ma obowiązek utrzymywać sumę funduszy własnych na poziomie nie niższym niż wyższa z następujących wartości: 1) wartość wynikająca ze spełnienia wymogów w zakresie funduszy własnych, o których mowa w art. 92 rozporządzenia 575/2013 lub 2) oszacowana przez bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w jego działalności oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka (kapitał wewnętrzny).

Banki muszą też spełniać MREL (Minimum Requirement for Eligible Liabilities and Own Funds) określony w dyrektywie 2014/59[14]. Do polskiego porządku prawnego obowiązki dotyczące MREL implementowano w ustawie o BFG[15]. Aby je wypełnić, również istotne jest posiadanie odpowiedniego poziomu funduszy własnych. W odniesieniu do banków stanowią one sumę kapitału Tier 1 i Tier 2 (art. 2 pkt 16 ustawy o BFG).

Instrumenty AT1

Zgodnie z art. 92 ust. 1 lit. b rozporządzenia 575/2013 instytucje, z zastrzeżeniem art. 93 i 94, muszą utrzymywać współczynnik kapitału Tier 1 na poziomie co najmniej 6%. Współczynnik ten to kapitał Tier 1 danej instytucji wyrażony jako odsetek łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko (art. 92 ust. 2 lit. b rozporządzenia 575/2013). Stosownie do art. 25 rozporządzenia 575/2013 kapitał Tier 1 składa się z kapitału podstawowego Tier 1 (dalej: „CET1”) oraz kapitału dodatkowego Tier 1 (dalej: „AT1”).

Na wysokość kapitału (...)