Wykorzystanie w postępowaniu cywilnym informacji stanowiących przedmiot aktów i czynności administracyjnych KNF

Monitor Prawa Bankowego 2022/05 Maj

W artykule przedstawiono podstawy, formy, skutki i ryzyka związane z potencjalnym wykorzystaniem w postępowaniu cywilnym między inwestorem a instytucją finansową decyzji sankcyjnych oraz – co w niektórych przypadkach okazuje się niedopuszczalne – protokołów kontroli KNF. Sygnalizowane w artykule ryzyka mogą ziścić się wobec projektowanych zmian w ustawie o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

Szymon Jelonek

Na przestrzeni ostatnich lat w krajowej praktyce obrotu dostrzegalna jest wzrostowa tendencja pozywania instytucji finansowych przez klientów detalicznych[1]. Jako pozwani w procesach cywilnych – w różnych konfiguracjach podmiotowych, często jako współuczestnicy – występują: towarzystwa funduszy inwestycyjnych, banki pełniące funkcję depozytariuszy tych funduszy oraz podmioty będące dystrybutorami usług i produktów finansowych.

Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele, począwszy od istotnych zmian w prawie krajowym podnoszących poziom ochrony inwestorów, poprzez coraz szersze rozumienie pojęcia konsumenta w orzecznictwie i przyznawanie tego statusu klientom detalicznym[2], skończywszy na ich wzrastającej świadomości prawnej oraz rosnącej potrzebie wykazywania swoich racji w postępowaniu cywilnym. Z powyższymi czynnikami ściśle skorelowane są także tzw. sprawy frankowe dotyczące kredytów powiązanych z walutą obcą (lub w niej wyrażonych). Liczba tych spraw i uwaga im poświęcana przez prawników oraz media zwiększają zainteresowanie kontrahentów instytucji finansowych sporami sądowymi.

Niejednokrotnie cykl zdarzeń kończący się licznymi powództwami cywilnymi rozpoczyna swój bieg od podjęcia wobec danej instytucji finansowej czynności przez organ nadzoru. Akty i czynności administracyjne, wydawane i dokonywane w ramach realizacji uprawnień kontrolnych Komisji Nadzoru Finansowego o charakterze administracyjnym, mogą następnie znaleźć – a jak pokazuje praktyka obrotu i orzecznictwo, znajdują – istotne przełożenie na przebieg postępowań cywilnych inicjowanych przez klientów detalicznych z różnych przyczyn nieusatysfakcjonowanych wynikami swoich inwestycji.

Czynności nadzorcze KNF

W myśl art. 27 ust. 1 u.n.r.k.[3] przedmiotem kontroli prowadzonej przez organ nadzoru w danej instytucji jest zgodność działalności lub sytuacji finansowej kontrolowanego, w zakresie objętym nadzorem KNF, odpowiednio z przepisami prawa, regulaminami, warunkami określonymi w zezwoleniach, zasadami uczciwego obrotu lub interesem zleceniodawców. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że podobny jest przedmiot kontroli dokonywanej przez sąd w toku postępowania cywilnego z powództwa inwestora (przy czym w tym przypadku przedmiot tej kontroli powinien być kształtowany na zasadzie dyspozycyjności stron i ich aktywności dowodowej). Powodowie w takich sprawach podważają bowiem działalność instytucji finansowych na gruncie m.in. przepisów u.o.i.f. czy u.f.i., postanowień statutów funduszy inwestycyjnych lub zasad współżycia społecznego.

Efektem czynności kontrolnych KNF jest ustalenie określonego stanu faktycznego oraz jego udokumentowanie (art. 27 ust. 3 u.n.r.k.), a wyniki kontroli zamieszcza się w stosownym protokole (art. 36 ust. 1 u.n.r.k.). W myśl art. 36 ust. 3 (...)