Wykonywanie uprawnień z umowy o kredyt konsumencki po ogłoszeniu upadłości kredytobiorcy-konsumenta

Monitor Prawa Bankowego 2025/07-08 Lipiec/Sierpień

W 2024 r. padł kolejny rekord – sądy ogłosiły upadłość aż 21 187 osób zakwalifikowanych jako konsumenci[1]. Dla porównania do końca III kwartału 2024 r. ogłoszono upadłość zaledwie 331 przedsiębiorców[2], przy czym co najmniej 1763 „byłych” przedsiębiorców, zamiast złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w trybie przewidzianym dla prowadzących działalność gospodarczą, zdecydowało się na tzw. upadłość konsumencką i uzyskało pozytywne postanowienie sądu[3]. Można z powodzeniem założyć, że wśród upadłych zdecydowana większość to kredytobiorcy z tytułu co najmniej jednego kredytu konsumenckiego. Taki stan rzeczy daje asumpt do przeprowadzenia analizy stanowiącej przedmiot niniejszego artykułu.

Aleksandra Krawczyk

Pojęcie tzw. upadłości konsumenckiej ma charakter potoczny. Chodzi o tryb odrębny postępowania upadłościowego zgodnie z częścią trzecią, tytułem V p.u.[4] pt. „Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej”. Stosownie do art. 491¹ ust. 1 p.u. przepisy tego tytułu stosuje się wobec osób fizycznych, których upadłości nie można ogłosić zgodnie z przepisami działu II tytułu I części pierwszej. Zakres zastosowania wspomnianego działu określa art. 5 p.u., zgodnie z którym przepisy ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu k.c., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (ust. 1), a także do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej, wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem oraz wspólników spółki partnerskiej (ust. 3).

W dalszej części artykułu, dla uproszczenia przekazu, posługuję się pojęciem potocznym „upadłości konsumenckiej”. Zastrzegam jednak, że – na potrzeby stosowania omawianych przepisów – za osoby nieprowadzące działalności gospodarczej uznaje się również „byłych” przedsiębiorców, tj. osoby fizyczne, które choćby dzień przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości zaprzestały jej prowadzenia i, w szczególności, doprowadziły do wykreślenia swojego wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Sąd, ogłaszając upadłość w stosunku do takich osób, choć nie tylko, może postanowić, że postępowanie będzie prowadzone zgodnie z przepisami części pierwszej p.u., jeżeli jest to uzasadnione znacznym rozmiarem majątku dłużnika, znaczną liczbą wierzycieli lub innymi uzasadnionymi przewidywaniami co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania (art. 491¹ ust. 2 p.u.). Przywołany przepis ustanawia wyjątek od zasady ogólnej, przy czym jego treść wyraźnie wskazuje, że fakt prowadzenia przez upadłego w przeszłości działalności gospodarczej czy to, że większość czy nawet wszystkie wierzytelności mają związek z taką działalnością, nie stanowią per se przesłanki, aby wybrać inny tryb postępowania.

W niniejszym artykule, z uwagi na jego ramy, analizi (...)