Wyczerpanie trybu dochodzenia roszczeń w postępowaniu upadłościowym

Monitor Prawa Bankowego 2022/09 Wrzesień

Uchwała Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2021 r. (III CZP 96/20)

Dla wyczerpania trybu, o którym mowa w art. 145 ust. 1 ustawy z 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe ‎i naprawcze, konieczne jest zaskarżenie odmowy uznania wierzytelności sprzeciwem do sędziego-komisarza, a w razie nieuwzględnienia sprzeciwu – wniesienie zażalenia do sądu upadłościowego.

Powódka W. S.A. wniosła o zasądzenie bliżej określonej kwoty od pozwanego syndyka masy upadłości A. spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo. Ustalił, że upadła A. sp. z o.o. zawarła z powódką umowę o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). Za wykonanie tej umowy, dotyczącej opublikowania reklam, powódce należne było wynagrodzenie, zasądzone na podstawie art. 735 § 1 k.c. W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji 20.09.2012 r. ogłoszono upadłość A. sp. z o.o. Wierzytelność dochodzona w sprawie została zgłoszona przez powódkę w postępowaniu upadłościowym, lecz syndyk nie uznał wierzytelności i nie uwzględnił jej na liście wierzytelności.

W ocenie Sądu pierwszej instancji art. 145 ust. 1 ustawy z 28.02.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r., nr 175, poz. 1361, ze zm., dalej: „p.u.n.” lub „Prawo upadłościowe”, gdyż w obecnym stanie prawnym ustawa ta nosi tytuł „Prawo upadłościowe”) nie stał na przeszkodzie przeprowadzeniu postępowania w sprawie o zapłatę. Dla wierzyciela, który nie wniósł sprzeciwu od decyzji syndyka, wyczerpanie trybu określonego ustawą, o czym mowa w ww. przepisie, następuje bowiem z chwilą uprawomocnienia się decyzji syndyka.  Nie jest natomiast konieczne wniesienie sprzeciwu do sędziego-komisarza, a następnie, w razie odmownego postanowienia sędziego-komisarza, zażalenia do sądu upadłościowego. Dlatego także w sytuacji, w której decyzja syndyka uprawomocniła się na skutek niezaskarżenia jej przez powódkę, należy uznać, że doszło do wyczerpania trybu określonego ustawą, co w rozpatrywanej sprawie uzasadniało podjęcie i przeprowadzenie postępowania przeciwko syndykowi.

Pozwany syndyk wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego (...). Zarzuty te sprowadzały się do wskazania, że Sąd pierwszej instancji bezzasadnie podjął i prowadził zawieszone uprzednio postępowanie, mimo że powódka nie wyczerpała trybu, o którym mowa w art. 145 ust. 1 p.u.n. Do wyczerpania tego trybu dochodzi bowiem wyłącznie wówczas, gdy po odmownej decyzji syndyka wierzyciel wniesie sprzeciw do sędziego-komisarza, a następnie ewentualnie zażalenie do sądu upadłościowego. W ocenie apelującego uchybienia te doprowadziły do nieważności postępowania (art. 379 pkt 1 k.p.c.).

Sąd Okręgowy przy rozpoznawaniu apelacji pozwanego powziął wątpliwość wyrażoną w zagadnieniu prawnym przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Wskazał, że kwestia tego, czy użyte w art. 145 ust. 1 p.u.n. sformułowanie „po wyczerpaniu trybu określonego ustawą” obejmuje wymaganie wyczerpania wszystkich środków odwoławczych dostępnych wierzycielowi, czy też dla zrealizowania się tej przesłanki wystarczające jest uprawomocnienie się decyzji o odmowie uznania wierzytelności, budzi istotne kontrowersje w doktrynie oraz prowadzi do rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy wynika, że powódka (wierzycielka) nie wniosła sprzeciwu co do odmowy uznania wierzytelności przez syndyka masy upadłości. W sprawie nie wystąpiła zatem potrzeba oceny skutków niewniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza, gdyż odmowa uznania wierzytelności stała się prawomocna już w następstwie bezskutecznego upływu terminu do wniesienia sprzeciwu. Nie oznacza to braku związku pytania Sądu Okręgowego z okolicznościami rozstrzyganej sprawy, a w konsekwencji braku podstaw do podjęcia uchwały w pełnym zakresie poruszonych przez ten Sąd zagadnień. Pytanie zostało bowiem ujęte od strony pozytywnej – uznania określonych czynności wierzyciela za „wyczerpanie trybu określonego ustawą”, a nie od strony negatywnej, która koncentrowałaby się na wskazaniu, czy wyczerpanie trybu ma miejsce w razie zaniechania przez wierzyciela wniesienia sprzeciwu co do odmowy uznania wierzytelności, czy też dopiero w przypadku wniesienia zażalenia na niekorzystne postanowienie sędziego-komisarza.

Dostrzeż (...)