Powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku kredytu po ogłoszeniu upadłości banku

Monitor Prawa Bankowego 2025/07-08 Lipiec/Sierpień

Postępowanie sądowe z powództwa kredytobiorcy będącego konsumentem o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu, prowadzone przeciwko bankowi, co do którego w toku postępowania ogłoszono upadłość, nie jest sprawą „o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości” w rozumieniu art. 145 ust. 1 ustawy z 28.02.2003 r. – Prawo upadłościowe, a tym samym może być podjęte z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję syndyka.

Powodowie W.S. i B.S. wnieśli o zasądzenie od pozwanego banku bliżej określonej kwoty wraz z odsetkami oraz o ustalenie, że łącząca ich z pozwanym umowa kredytu jest nieważna. Sąd Okręgowy uwzględnił żądanie ustalenia oraz częściowo roszczenie o zapłatę, a w pozostałej części powództwo oddalił.

Pozwany wniósł apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji, zaskarżając ten wyrok w zakresie orzeczenia uwzględniającego żądanie ustalenia oraz zasądzenia na rzecz powodów określonej kwoty. W toku postępowania apelacyjnego doszło do ogłoszenia upadłości pozwanego banku, na skutek czego postępowanie zostało zawieszone na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. Następnie, wskutek inicjatywy powodów, którzy wnieśli o udzielenie zabezpieczenia, Sąd Apelacyjny podjął postępowanie z udziałem syndyka masy upadłości banku, lecz jedynie w zakresie dotyczącym żądania ustalenia nieistnienia stosunku prawnego. Syndyk wniósł natomiast m.in. o zawieszenie postępowania do czasu wyczerpania trybu związanego z ustaleniem listy wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, wskazując, że postępowanie dotyczy masy upadłości, a przeciwko jego podjęciu przemawia art. 145 ust. 1 p.u.

Na podstawie art. 390 § 1 zd. 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne (…). Sedno wątpliwości Sądu drugiej instancji sprowadza się do kwestii, czy sprawa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu jest sprawą „o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości” w rozumieniu art. 145 ust. 1 p.u., a w konsekwencji: czy postępowanie w tej sprawie może być podjęte dopiero po wyczerpaniu trybu zgłoszenia wierzytelności określonego ustawą – Prawo upadłościowe?

Uzasadniając przedstawienie do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, Sąd drugiej instancji stwierdził, że postępowanie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu niewątpliwie dotyczy masy upadłości; przekłada się bowiem na stan funduszy tej masy, który – w razie uwzględnienia żądania pozwu – nie zostanie w przyszłości powiększony o świadczenia (raty kredytu) spełniane w terminach wynikających z umowy. Zarazem jednak wska (...)