Abuzywna klauzula zmiennego oprocentowania

Monitor Prawa Bankowego 2023/01 Styczeń

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 września 2021 r. (I CSKP 166/21)

Wbrew ogólnej regule wyrażonej w art. 385¹ § 2 k.c. wyłączającej zastosowanie art. 58 § 3 k.c. w odniesieniu do skutków eliminacji niedozwolonych postanowień umownych, abuzywność klauzuli może prowadzić do upadku całej umowy, jeżeli bez tej klauzuli obowiązywanie umowy jest prawnie niemożliwe w świetle prawa krajowego, przy czym decydujące jest podejście obiektywne, wykluczające dopuszczalność uznania sytuacji jednej ze stron umowy za kryterium rozstrzygające o dalszym losie umowy.

Wyrokiem z 18.05.2017 r. (I CSK 556/16), niepubl., Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego z 11.02.2016 r. oddalający apelację pozwanej M.L. od wyroku Sądu Okręgowego z 16.10.2014 r., zasądzającego od niej na rzecz powodowego Banku kwotę 114 630,93 zł, z ustawowymi odsetkami od 23.03.2013 r. do dnia zapłaty, z tytułu poręczenia wekslowego, i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.

W sprawie ustalono m.in., że 13.12.2000 r. Bank udzielił Z.T. pożyczki gotówkowej na cel konsumpcyjny w kwocie 200 000 zł na okres od 13.12.2000 r. do 13.12.2004 r. („Umowa pożyczki”), której zabezpieczeniem był – zgodnie z § 8 ust. 1 Umowy pożyczki – weksel in blanco („Weksel”), poręczony m.in. przez pozwaną. Wobec zaprzestania spłat rat pożyczki, 26.06.2002 r. powód wystawił Bankowe Tytuły Egzekucyjne („BTE”) nr 215/(…) (przeciwko pożyczkobiorcy) i nr 216/(…) (przeciwko pozwanej) i po uzyskaniu klauzul wykonalności zainicjował przeciwko tym dłużnikom postępowania egzekucyjne (…). Wyrokiem z 21.11.2012 r. Sąd Rejonowy pozbawił BTE nr 216/(…) wykonalności w całości, uznając, że doszło do przedawnienia świadczenia objętego postępowaniem egzekucyjnym (prowadzonym przeciwko pozwanej). W tej sytuacji 15.03.2013 r. powód wypełnił Weksel zgodnie z deklaracją wekslową na kwotę aktualnego zadłużenia, tj. 273 648 zł, z datą płatności na 22.03.2013 r., i pismem z tego samego dnia poinformował o tym poręczycieli (w tym pozwaną), wzywając ich do zapłaty tej kwoty (…).

Uchylając wyrok z 11.02.2016 r., Sąd Najwyższy zgodził się z zapatrywaniem Sądu Apelacyjnego, że o uzupełnieniu weksla in blanco zgodnie z upoważnieniem osoby na nim podpisanej można mówić jedynie wtedy, gdy uzupełnienie to nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Wyraził stanowisko, iż zarzut uzupełnienia weksla po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego przysługuje również poręczycielowi. Tym niemniej za gołosłowną uznał ocenę Sądu odwoławczego, że in casu Weksel został uzupełniony przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, tj. z Umowy pożyczki. Zwrócił bowiem uwagę, że okoliczności istotne dla tej oceny nie zostały ustalone, podobnie jak nie zostało ustalone, kiedy rozpoczął się i zakończył bieg przedawnienia, w tym czy uległ on zawieszeniu lub przerwaniu.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z 22.10.2018 r. Sąd Apelacyjny ponownie oddalił apelację pozwanej. Nie podzielił zarzutu uzupełnienia Weksla przez powoda niezgodnie z zawartym porozumieniem (deklaracją wekslową), tj. po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego (…).

Skargę od wyroku Sądu Apelacyjnego wniosła pozwana, zaskarżając go w całości (…).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

(…) Już na wstępie należy zwrócić uwagę, że wskazane w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia art. 386 § 1 i art. 385 k.p.c. co do zasady nie mogą stanowić samodzielnej podstawy służącej do formułowania zarzutów narus (...)