Przejęcie zastawionych instrumentów finansowych przez zastawnika

Monitor Prawa Bankowego 2024/10 Październik

Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 14 czerwca 2023 r. (II CSKP 1354/22)

Strony mogą przewidzieć ograniczenie przejęcia przedmiotu zastawu do jego części, której wartość pokrywa wysokość zabezpieczonej wierzytelności, ale jest to porozumienie skuteczne wyłącznie inter partes – między stronami stosunku zastawu (tzw. względny stosunek zastawu).

Jakub Turdza

I. Glosowane orzeczenie generalnie zasługuje na aprobatę. Wyrok Sądu Najwyższego trafnie wyjaśnia, jak należy rozumieć art. 23 ust. 1 u.z.r.[1]. Przepis ten dotyczy sposobu określenia wartości przedmiotu zastawu przejmowanego na własność przez zastawnika. Zdaniem SN ma on jednak zastosowanie wyłącznie w relacji między zastawnikiem a zastawcą, a więc nie wiąże bezpośrednio podmiotu dokonującego przeniesienia zastawionych instrumentów finansowych. Innymi słowy, z art. 23 ust. 1 u.z.r. nie wynika skuteczny erga omnes obowiązek przeniesienia instrumentów finansowych w liczbie innej niż ta, która została wskazana przez zastawnika w oświadczeniu o przejęciu.

Orzeczeniu SN można jednak zarzucić brak szerszego uzasadnienia prawnego przyjętego stanowiska. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że na gruncie rozp. z 24.09.2012 r.[2] czym innym jest blokada jako swoisty instrument zabezpieczenia, a czym innym blokada techniczna, która wiąże się z ustanowieniem zastawu rejestrowego.

II. Glosowane orzeczenie zostało wydane na kanwie sporu pomiędzy: 1) bankiem prowadzącym działalność maklerską (dalej: „dom maklerski” lub „pozwany”) a 2) jego klientem, dla którego prowadził rachunek papierów wartościowych. Klient pozwał dom maklerski o odszkodowanie z tytułu nienależytego (nadmiarowego) rozliczenia zastawionych papierów wartościowych na rzecz zastawnika zastawu rejestrowego.

Sporne rozliczenie miało miejsce w następujących okolicznościach faktycznych. Dnia 13.12.2013 r. spółka cypryjska (powód) zawarła z domem maklerskim umowę o świadczenie usług maklerskich. Zgodnie z umową pozwany zobowiązany był do wykonywania zleceń nabycia l (...)