Celem artykułu jest omówienie planowanego zakresu zastosowania w projekcie nowej dyrektywy w sprawie kredytów konsumenckich[1]. W kwietniu 2022 r. minęło 14 lat od przyjęcia obecnie obowiązującej dyrektywy 2008/48[2]. Prawodawca unijny uznał, że zmiany, jakie zaszły wskutek transformacji cyfrowej (np. pojawienie się nowych produktów, nowych uczestników rynku czy zmiany w nawykach konsumentów)[3], a także nieprecyzyjne sformułowania niektórych przepisów dotychczasowej dyrektywy 2008/48[4], uzasadniają przyjęcie nowego aktu regulującego tę problematykę. W przypadku przyjęcia Dyrektywy,  zmiany te będą wymagały nowelizacji obecnie obowiązującej u.k.k.[5] bądź uchwalenia nowej ustawy regulującej problematykę kredytów konsumenckich. W artykule uwzględnia się treść projektowanej Dyrektywy, która procedowana jest na obecnym etapie unijnej ścieżki legislacyjnej. Rzecz jasna jej finalna treść zapewne będzie się nieco różnić, co może mieć wpływ na analizę i jej wyniki zawarte w artykule. 

Bartosz Wyżykowski

Dyrektywa – choć wprowadza nowe rozwiązania – ma charakter ewolucyjny i w dużej mierze powiela przepisy aktualnej dyrektywy 2008/48. Zarazem rozwija lub uzupełnia obowiązujące przepisy, w szczególności odnoszące się do obowiązków informacyjnych[6] (obowiązek przekazania w osobnym dokumencie informacji o nazwie wskaźnika referencyjnego[7], jego administratorze oraz potencjalnych konsekwencjach dla konsumenta, gdy w umowie stosuje się odniesienie do takiego wskaźnika[8]; obowiązek asysty przedkontraktowej polegający na udzieleniu konsumentowi odpowiednich wyjaśnień dotyczących proponowanej umowy[9]). Widać też wyraźnie, że prawodawca wzorował się na niektórych rozwiązaniach przyjętych w dyrektywie 2014/17[10] (np. wyodrębnienie sprzedaży łączonej[11] i wiązanej[12] oraz wprowadzenie zakazu tej ostatniej z zastrzeżeniem określonych wyjątków[13]; uregulowanie usług doradczych[14]).

Jednocześnie proponowane są zupełnie nowe rozwiązania, których nie przewiduje dyrektywa 2008/48 i które nie są również znane na gruncie dyrektywy 2014/17. Przykładem może być nakaz, aby państwa członkowskie wprowadziły środki zapewniające, by konsumenci nie mogli być obciążani nadmiernie wysokimi kosztami kredytu[15].Warto przy tym odnotować, że w tym zakresie treść Dyrektywy uległa znacznemu złagodzeniu, wszak w pierwotnym Wniosku przewidywano ścisły wymóg wprowadzenia przez państwa członkowskie maksymalnego limitu co najmniej jednego ściśle określonego parametru kosztowego kredytu konsumenckiego[16]. Dodatkowo widoczne jest położenie przez prawodawcę unijnego nacisku na ochronę konsumentów w zakresie, w jakim w związku z zawieraniem umów o kredyt konsumencki[17] następuje przetwarzanie danych osobowych konsumentów w sposób zautomatyzowany (personalizowanie ofert[18], ocena zdolności kredytowej[19]). Wreszcie prawodawca przesądza, że ocena zdolności kredytowej[20], a także świadczenie usług doradczych[21] mają być dokonywane w interesie konsumenta.

Kredytodawcy i pośrednicy kredytowi docelowo będą musieli się zatem dostosować do licznych nowych wymogów. Co więcej, celem prawodawcy jest istotne rozszerzenie zakresu zastosowania Dyrektywy w porównaniu do zakresu aktualnej dyrektywy 2008/48. Będzie to miało daleko idące konsekwencje dla licznych podmiotów, które dotychczas udzielając lub pośrednicząc w udzielaniu pożyczek, podlegały jedynie przepisom ogólnym. Celem artykułu jest zidentyfikowanie najważniejszych konsekwencji wynikających w związku z tym dla poszczególnych interesariuszy.

Umowy o kredyt nieoprocentowany i wolny od wszelkich opłat

Dyrektywa zakłada rozszerzenie zakresu jej zastosowania na pożyczki nieprzekraczające 200 EUR[22] oraz kredyty nieoprocentowane wolne od wszelkich innych opłat[23]. Przez kredyt nieoprocentowany i bez żadnych innych opłat rozumie się nieoprocentowany kredyt udzielany konsumentom bez opłat, z wyjątkiem opłat za opóźnienia w płatnościach i opłat nakładanych na konsumenta z tytułu zaległości w spłacie zgodnie z prawem Unii i prawem krajowym[24]. Dyrektywa przewiduje jednak, że nie stosuje się jej do płatności odroczonych, za pomocą których dostawca towarów lub usług – bez oferowania kredytu przez osobę trzecią – daje konsumentowi czas na dokonanie płatności za towary lub usługi, bez odsetek i bez żadnych innych opłat, kiedy płatność taka ma zostać dokonana w terminie 90 dni od zawarcia umowy o dostawę towarów lub świadczenie usług i jeżeli należne są jedynie ograniczone opłaty z tytułu niedotrzymania zobowiązań, jak określono w fakturze dostawcy lub umowie lub jak określono w przepisach prawa[25]. Wyjątek ten omówiony zostanie nieco szerzej w dalszej części artykułu. Ponadto Dyrektywa nie znajdzie też zastosowania do kart obciążeniowych, pod warunkiem że kredyt musi zostać spłacony w terminie 40 dni bez odsetek i żadnych opłat z tytułu udzielenia kredytu, a należne opłaty związane ze świadczeniem usługi płatniczej są ograniczone[26]. Wyłączenie to pozostaje bez uszczerbku dla stosowania odnośnych przepisów dotyczących kredytu w rachunku bieżącym lub przekroczenia, które to przepisy będą miały zastosowanie w przypadku gdy spłata przekracza dodatnie saldo na rachunku bieżącym[27]. Pod pojęciem karty obciążeniowej rozumie się instrument płatniczy dostarczany przez instytucję kredytową lub płatniczą, który umożliwia obciążenie rachunku bieżącego posiadacza karty całkowitą kwotą transakcji lub wykorzystanie tego rachunku do zapłaty tej kwoty w ustalonym wcześniej konkretnym terminie, zwykle raz w miesiącu, bez odsetek[28]. Wreszcie prawodawca unijny pozostawia państwom członkowskim możliwość wyłączenia stosowania ściśle określonych w art. 2 ust. 6a Dyrektywy przepisów tego aktu do jednej lub wielu następujących umów:

 1) umów o kredyt na całkowitą kwotę po (...)