Odpowiedzialność członków zarządu powołanych po powstaniu niewypłacalności spółki

Monitor Prawa Bankowego 2024/09 Wrzesień

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2017 r. (III CZP 65/17)

Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 k.s.h. za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Wojciech Pawłowski

I. Stan faktyczny. Strona powodowa wystąpiła z powództwem o zapłatę na podstawie art. 299 k.s.h. przeciwko członkom zarządu spółki, którzy objęli swoją funkcję w momencie, gdy była ona już niewypłacalna. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, uznając, że zaszła przesłanka egzoneracyjna z art. 299 § 2 k.s.h., tj. że pomimo niezgłoszenia przez członków zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości, wierzyciel nie poniósł szkody, ponieważ wniosek ten i tak zostałby oddalony ze względu na brak w majątku spółki środków nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Sąd drugiej instancji powziął wątpliwości i przedstawił Sądowi Najwyższemu dwa zagadnienia prawne:

1. Czy w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h. odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki i zaciągania przez nich nowych zobowiązań?

2. Czy niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela (art. 299 § 2 k.s.h.), gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby, gdyby ten wniosek został złożony w terminie, chociażby pozwany członek zarządu wykazał, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny?

II. Stanowisko SN. Na kanwie drugiego z przedstawionych pytań (pierwsze uznane zostało za nienasuwające wątpliwości) Sąd Najwyższy sformułował przedstawioną powyżej tezę.

Wcześniejsze orzecznictwo na gruncie art. 299 k.s.h. oraz – będącego jego poprzednikiem – art. 298 k.h.[1] w tej kwestii było niejednoznaczne. Wykazał to sam Sąd Najwyższy, przytaczając liczne orzeczenia dotyczące m.in. przesłanki egzoneracyjnej w postaci braku szkody w majątku wierzyciela[2]. Zdaniem SN na tle dotychczasowych wypowiedzi orzecznictwa i doktryny powstają uzasadnione wątpliwości co do rozumienia szkody w świetle art. 299 k.s.h.[3], możliwości zastosowania przesłanki egzoneracyjnej w postaci braku szkody w majątku wierzyciela, gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości i tak został oddalony na podstawie art. 13 ust. 1 p.u.[4], oraz obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Uchwała stała się przedmiotem licznych glos[5], opracowań[6] i odwołań w orzecznictwie[7], co niewątpliwie świadczy o doniosłości proble (...)