Inkaso dokumentowe – aspekty prawne
Monitor Prawa Bankowego 2024/12 Grudzień
Celem artykułu jest przedstawienie prawnych aspektów funkcjonowania jednej z form rozliczeń w handlu międzynarodowym, jaką jest inkaso dokumentowe (ang. documentary collection). Szczególną uwagę poświęcono scharakteryzowaniu stosunków prawnych występujących w jego toku.
Wojciech Janowski
Inkaso dokumentowe to forma rozliczenia występująca w handlu międzynarodowym. Jest ona stosunkowo ustandaryzowana z uwagi na powszechne wykorzystywanie Jednolitych Reguł Dotyczących Inkasa (ang. Uniform Rules for Collections)[1] opracowanych przez Międzynarodową Izbę Handlową (ang. International Chamber of Commerce) w Paryżu[2].
Operacja inkasa dokumentowego polega na tym, że uprawniony do otrzymania zapłaty (zleceniodawca lub podawca, ang. principal), czyli zwykle eksporter towarów, poleca bankowi, z którego usług korzysta (bank przekazujący, bank podawcy, ang. remitting bank), przekazanie podmiotowi zobowiązanemu do zapłaty, czyli zwykle importerowi towarów (płatnik, ang. drawee), określonych dokumentów związanych z towarami (np. konosamentów, faktur, dokumentów przewozowych) za pośrednictwem banku płatnika [bank prezentujący (ang. presenting bank)i zarazem bank inkasujący (ang. collecting bank[3])], pod warunkiem („w zamian za”) otrzymania zapłaty (tzw. inkaso dokumentowe gotówkowe, ang. documents against payment, w skrócie D/P) lub dokonania przez płatnika akceptu weksla trasowanego (tzw. inkaso dokumentowe akceptacyjne, ang. documents against acceptance, w skrócie D/A)[4].
W praktyce w procedurze inkasa dokumentowego występują co najmniej cztery relacje:
1) relacja między zleceniodawcą a bankiem przekazującym, w ramach której zleceniodawca zleca bankowi przekazującemu przeprowadzenie inkasa i dostarcza mu dokumenty,
2) relacja między bankiem przekazującym a bankiem prezentującym, w ramach której bank przekazujący zleca bankowi prezentującemu przeprowadzenie inkasa i dostarcza mu dokumenty, a bank prezentujący informuje bank przekazujący o zapłacie albo przyjęciu weksla lub ich braku,
3) relacja między bankiem prezentującym a płatnikiem, w ramach której bank prezentujący dokonuje właściwego inkasa, tj. wydaje płatnikowi dokumenty w zamian za zapłatę (D/P) lub jej zabezpieczenie przez zaakceptowanie weksla trasowanego, w którym trasatem jest płatnik[5] (D/A),
4) relacja między zleceniodawcą a płatnikiem (stosunek pokrycia[6]), która jest pierwotna względem procedury inkasa i wynika z umowy zawartej wcześniej między zleceniodawcą a płatnikiem (np. umowy sprzedaży lub umowy dostawy); inkaso dokumentowe służy rozliczeniu w ramach stosunku pokrycia.
Charakter prawny Jednolitych Reguł Dotyczących Inkasa w prawie polskim
Relacje, o których mowa w pkt 1 (...)