Bezskuteczność spłaty niewymagalnej wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo na przedpolu upadłości

Monitor Prawa Bankowego 2025/07-08 Lipiec/Sierpień

Niniejsze opracowanie odwołuje się do art. 127 ust. 3 p.u.[1]. W art. 304-309 p.r.[2], które odnoszą się do bezskuteczności czynności dłużnika przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, nie zawarto odpowiednika tej regulacji. W art. 127 ust. 3 p.u. chodzi o sytuację, gdy bank przyjmuje od dłużnika wcześniejszą płatność (w tym dokonaną na mocy porozumienia stron przyspieszającego termin płatności względem terminu pierwotnego), której dokonanie może w przyszłości zostać uznane z mocy samego prawa za bezskuteczne względem masy upadłości[3]. W takiej sytuacji przyspieszenie zaspokojenia nie jest sukcesem banku, gdyż syndyk zażąda od niego zwrotu do masy upadłości równowartości wcześniejszej spłaty, a zabezpieczenia rzeczowe ustanowione na rzecz banku ulegną bezpowrotnej utracie (jeżeli w wyniku przedterminowej spłaty doszło do wygaśnięcia całego zobowiązania). Bank będzie mógł jedynie zgłosić syndykowi swoją – już niezabezpieczoną – wierzytelność.

Rafał Adamus

Na przedpolu upadłości dłużnika korzystniejszym scenariuszem dla banku jest odmówienie przyjęcia wcześniejszej spłaty długu, w tym odmowa zmiany (aneksowania) umowy kredytowej, aby skorzystać w przyszłym postępowaniu upadłościowym z zabezpieczenia rzeczowego. W niektórych sytuacjach (m.in. kredyt konsumencki) bank nie może jednak odmówić odbioru wcześniejszej spłaty.

Niewymagalność zobowiązania

Kluczową przesłanką stosowania art. 127 ust. 3 p.u. jest „zapłata długu niewymagalnego” dokonana na rzecz banku przez przyszłego upadłego w ciągu sześciu miesięcy „przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości” (tzw. okres ochronny)[4]. W art. 131a p.u. przedłużono go o – w zasadzie nieidentyfikowalny ex ante – okres[5].

Zobowiązania dłużnika wobec banku mogą wynikać z różnych tytułów prawnych, w tym kredytu bankowego, kredytu konsumenckiego, pożyczki bankowej, odpłatnego zlecenia udzielenia gwarancji bankowej albo poręczenia, regresu w razie wykonania gwarancji bankowej czy poręczenia, pokrycia kosztów akredytywy. Z istoty rzeczy zobowiązania kredytowe ulegają spłacie zgodnie z ustalonymi wcześniej zasadami. Spłata może być jednorazowa albo następować według wcześniej ustalonego planu ratalnego. Plan taki może uwzględniać okres karencji w spłacie. Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt (...)