Błąd co do ustanowienia hipoteki

Monitor Prawa Bankowego 2024/10 Październik

Wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2023 r. (II CSKP 1897/22)

Okoliczności związane z wykonaniem zobowiązania nie mieszczą się w pojęciu błędu, o którym mowa w art. 84 k.c.

Wyrokiem z 9.09.2020 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo B. sp. z o.o. przeciwko W. sp.p. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego stanowiącego akt notarialny (…), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem SO w Toruniu z 18.03.2016 r. (…). Sąd Apelacyjny wyrokiem z 24.09.2021 r. oddalił apelację powoda (…). Ustalenia faktyczne, w oparciu o które zapadły powyższe wyroki, istotne dla rozstrzygnięcia skargi kasacyjnej, były następujące.

Wymienionym wyżej aktem notarialnym powód ustanowił hipotekę na rzecz pozwanego, jako administratora hipoteki, na bliżej określonej nieruchomości oraz złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji i zawarł z Q. S.A. umowę o ustąpieniu pierwszeństwa hipoteki. Powyższe czynności powoda stanowiły zabezpieczenie emisji obligacji przez Q., a nabytych przez O. Ze środków uzyskanych z emisji obligacji miała być finansowana inwestycja budowlana powoda na jego nieruchomości. Do ustanowienia ww. hipoteki oraz poddania się egzekucji w trybie art. 777 k.p.c. doszło wskutek wykonania przez powoda zobowiązania wynikającego z umowy zastępstwa inwestycyjnego w zakresie finansowania inwestycji z 31.10.2012 r. zawartej pomiędzy powodem a Q., która to umowa poprzedzona została umową z 9.12.2011 r. zawartą pomiędzy tymi samymi stronami o przeprowadzenie kompleksowej realizacji inwestycji.

W aneksie numer 3 z 27.03.2014 r. do umowy z 31.10.2012 r. strony ustaliły obowiązek ustanowienia zabezpieczeń przez powoda w związku z uzyskaniem przez Q. finansowania poprzez emisję obligacji serii C na kwotę 5 000 000 zł. Wprowadzone zabezpieczenia polegały na ustanowieniu m.in. hipoteki z najwyższym stopniem pierwszeństwa oraz złożeniu oświadczenia przez powoda o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 777 k.p.c. na rzecz pozwanego jako administratora zabezpieczeń emisji obligacji serii C.

Do zawarcia umowy o ustanowienie hipoteki i poddania się egzekucji na podstawie art. 777 k.p.c. doszło 10.04.2014 r. Zarząd Q. zaprosił w tym celu prezesa zarządu i prokurenta powoda do swojej siedziby. Po wielogodzinnych rozmowach w godzinach popołudniowych strony udały się do notariusza i podpisały powyższą umowę.

Objęcie obligacji poprzedziła analiza bilansu emitenta na 31.12.2012 r. Analiza ekonomiczna Q. została przeprowadzona przez pracowników C. – spółki zarządzającej funduszem O. pod nadzorem M.L. (…). Dokonana analiza finansowa nie odbiegła od analiz dokonywanych w przypadku podobnych zamierzeń inwestycyjnych. Opierała się ona na sprawozdaniach finansowych emitenta sprawdzonych wcześniej i podpisanych przez biegłych rewidentów. Przed emisją obligacji M.L. osobiście dokonał także analizy proponowanych zabezpieczeń, przede wszystkim nieruchomości należących do powoda, na których miała zostać ustanowiona hipoteka. W rozmowach dotyczących emisji obligacji nie brali udziału przedstawiciele powoda. Zapłata ceny emisyjnej miała nastąpić na wskazany rachunek bankowy emitenta 11.04.2014 r.

Po podpisaniu powyższej umowy obligatariusz 11.04.2014 r., zgodnie z podpisaną Propozycją Nabycia Obligacji, przelał za pośrednictwem domu maklerskiego na rachunek emitenta Q. kwotę 5 000 000 zł. Zgodnie z zapewnieniem przedstawicieli Q. środki pochodzące z emisji obligacji miały zostać faktycznie przekazane na rzecz powoda w terminie 7 dni od dnia ustanowienia zabezpieczeń. Pieniądze z emisji obligacji nigdy jednak nie trafiły do powoda. T.G., który nieformalnie, ale realnie podejmował czynności w imieniu Q., przelał je na konta spółek zależnych od Q. i w ten sposób wyprowadził z majątku spółki.

Powód wezwał Q. do wykonania zobowiązania, lecz nie uzyskał odpowiedzi. Pismem z 28.10.2014 r. powód złożył Q. oświadczenie o odstąpieniu od umowy o przeprowadzenie kompleksowej realizacji inwestycji z 9.12.2011 r. i innych umów zawartych w związku z przedsięwzięciem inwestycyjnym. Wskazaną (...)