Awizowanie przesyłki rejestrowanej a data zapoznania się ze złożonym oświadczeniem woli

Monitor Prawa Bankowego 2025/03 Marzec

Rozwój stosunków społeczno-gospodarczych spowodował zwiększenie obrotu prawnego, a tym samym częstotliwość występowania sporów. Wpływa to z kolei na konieczność składania różnych jednostronnych oświadczeń woli o charakterze prawokształtującym. Dla celów dowodowych oświadczenia takie najczęściej składa się na piśmie, doręczając je za pomocą operatora pocztowego. Na ogół jest nim Poczta Polska S.A., co wynika zapewne z uwarunkowań historycznych oraz przekonania o urzędowym charakterze dokonanego w ten sposób doręczenia. Co więcej, takie przekonanie – nie do końca prawdziwe – utrwala również Sąd Najwyższy. Prowadzi to do niewłaściwego pojmowania skuteczności złożonych oświadczeń woli. Artykuł zawiera analizę stanu prawnego dotyczącego skuteczności oświadczeń woli doręczanych za pośrednictwem operatorów pocztowych oraz krytyczną ocenę poglądów judykatury w tym zakresie.

Zbigniew Miczek

Kanwą do omówienia tej problematyki jest pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 16.03.2022 r. (II CSKP 239/22)[1]. Przedmiotem rozważań była ocena skuteczności dojścia do adresata oświadczenia woli o wykonaniu prawa pierwokupu nieruchomości w kontekście podstawy wpisu prawa własności do księgi wieczystej.

W niniejszym opracowaniu przedstawione zostanie jedynie zagadnienie dotyczące znaczenia awizowania przesyłki pocztowej na potrzeby spełnienia wymogu możliwości zapoznania się przez adresata z treścią oświadczenia woli. Zagadnienie to ma wymiar ogólny. Dotyczy wszystkich przypadków, gdy ocenie należy poddać wywołanie skutku prawnego, w szczególności zakończenie stosunku prawnego (wypowiedzenie lub odstąpienie od umowy) albo uzyskanie wymagalności roszczenia (wezwanie do spełnienia świadczenia). W szczególności omawiany problem ma znaczenie w sprawach związanych z zakończeniem umów kredytowych, ponieważ przepisy nakładają na bank nakaz podjęcia odpowiednich czynności przed wypowiedzeniem takich umów.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przedmiotowego orzeczenia wskazał, że stan możliwości zapoznania się przez zobowiązanego z oświadczeniem woli uprawnionego o skorzystaniu z prawa pierwokupu istnieje, co do zasady, już w dniu awizowania przesyłki rejestrowanej. Nie można bowiem uzależniać daty złożenia oświadczenia od subiektywnej woli adresata, który może zwlekać z odbiorem przesyłki. Kwalifikowana teoria doręczenia – leżąca u podstaw art. 61 § 1 k.c. – zakłada, że w normalnym toku rzeczy doręczenie pisma zawierającego oświadczenie woli następuje niezwłocznie.

W omawianym orzeczeniu stwierdzono również, że realna możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli nie powinna być pojmowana abstrakcyjnie, lecz należy ją oceniać z uwzględnieniem okoliczności danego wypadku. W konsekwencji otrzymanie awiza jest równoznaczne z dojściem do adresata oświadczenia woli w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią wówczas, gdy adresat w zwykłym biegu zdarzeń uzyskał realną możliwość zapoznania się z treścią awizowanej przesyłki pocztowej, co wymaga udania się na pocztę.

Sąd Najwyższy uznał, że pocztowy dowód doręczenia adresatowi przesyłki rejestrowanej ma charakter dokumentu urzędowego potwierdzającego fakt i datę doręczenia (także zastępczego). Wszelkie adnotacje na zwróconej przesyłce (zamieszczone na kopercie lub na zwrotnym potwierdzeniu odbioru), opatrzone stosownymi pieczątkami i podpisami, mają walor dokumentu urzędowego. Stanowią dowód tego, co zostało w nich stwierdzone. Awizowanie przesyłki poleconej stwarza domniemanie faktyczne możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia. Oznacza to przerzucenie ciężaru dowodu na adresata. Powinien on wykazać, że nie mógł zapoznać się z zawartym w przesyłce oświadczeniem woli.

Tezy Sądu Najwyższego

Z przedstawionymi wyżej poglądami nie sposób się do końca zgodzić. W uzasadnieniu omawianego postanowienia wskazano, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, iż:

• pocztowy dowód doręczenia adresatowi przesyłki rejestrowanej ma charakter dokumentu urzędowego potwierdzającego fakt i datę doręczenia (także zastępczego) (teza I),
• wszelkie adnotacje na zwróconej przesyłce (zamieszczone na kopercie lub na zwrotnym potwierdzeniu odbioru), opatrzone stosownymi pieczątkami i podpisami, mają walor dokumentu urzędowego i stanowią dowód tego, co zostało w nich stwierdzone (teza II),
• awizowanie przesyłki poleconej stwarza domniemanie faktyczne możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia, co oznacza przerzucenie ciężaru dowodu na adresata (teza III),
• otrzymanie awiza jest równoznaczne z dojściem do adresata oświadczenia woli w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią wówczas, gdy adresat w zwykłym biegu zdarzeń uzyskał realną możliwość zapoznania się z treścią awizowanej przesyłki pocztowej, co wymaga udania się na pocztę (teza IV),
• rozstrzygająca jest zatem data dotarcia listu zawierającego oświadczenie o zrealizowaniu prawa pier (...)