Administrator zastawu

Monitor Prawa Bankowego 2023/09 Wrzesień

Przedmiotem artykułu są wybrane zagadnienia związane z instytucją administratora zastawu. Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.z.r.[1] w razie zabezpieczenia: 1) wierzytelności przysługującej dwóm lub więcej wierzycielom, 2) dwóch lub więcej wierzytelności wynikających z umów, 3) wierzytelności objętej układem w postępowaniu upadłościowym albo restrukturyzacyjnym – jeden z wierzycieli wskazany w umowie zawartej z pozostałymi wierzycielami lub w układzie może być upoważniony do zabezpieczenia zastawem rejestrowym wierzytelności przysługujących pozostałym wierzycielom i do wykonywania we własnym imieniu, ale na ich rachunek, praw i obowiązków zastawnika wynikających z umowy zastawniczej i przepisów prawa (administrator zastawu)[2].

Artur Nowacki

Tożsamość zastawnika

Pierwszą kwestią, która wymaga ustalenia, jest pytanie, do czyjego majątku nabywa się zastaw. Mamy bowiem do czynienia z jednym zastawem na zabezpieczenie wierzytelności różnych wierzycieli. Z art. 4 ust. 1 u.z.r. wynika w sposób jasny, kto jest stroną umowy zastawu („jeden z wierzycieli [...] może być upoważniony do zabezpieczenia [...]”), ale zastawnikiem nie jest strona tej umowy, ale ten, komu zastaw przysługuje.

Zgodnie z pierwszą możliwą interpretacją zastaw jest nabywany wyłącznie do majątku administratora[3]. Według drugiej interpretacji wchodzi on do majątków wszystkich wierzycieli osobistych, a więc jako ich wspólne prawo zastawnicze[4]. Za tą drugą interpretacją, którą uznaję za trafną, przemawia kilka argumentów.

Po pierwsze z perspektywy funkcjonalnej pożądana jest tożsamość osoby zastawnika oraz osoby wierzyciela[5]. Odmienna interpretacja zupełnie niepotrzebnie prowadziłaby do problemów, w szczególności w razie rozwiązania umowy o sprawowanie funkcji administratora zastawu, a także w trakcie pełnienia tej funkcji, gdy administrator pozostaje bierny albo podejmuje działania sprzeczne z interesami wierzycieli osobistych. Przyjąwszy pierwszą interpretację, w razie rozwiązania umowy administratorskiej nie byłoby wiadomo, komu przysługuje zastaw i kto może wykonywać prawa i obowiązki z niego wynikające. Żadna z potencjalnych interpretacji nie znajduje bowiem wyraźnego wsparcia w brzmieniu przepisów[6]: 

• pozostawanie byłego administratora jako zastawnika, jeśli tylko dalej istnieje, aż do momentu: 1) ustanowienia nowego administratora i przeniesienia nań zastawu, 2) przeniesienia zastawu łącznie na wszystkich wierzycieli osobistych lub 3) jego podziału między tych wierzycieli,
• automatyczne przejście zastawu na wierzycieli osobistych z chwilą rozwiązania umowy o sprawowanie administratora zastawu,
• przejściowa bezpodmiotowość prawa zastawu aż do momentu ustanowienia nowego administratora[7].

Niejasny byłby też – według interpretacji pierwszej – mechanizm transferu zastawu na nowego administratora, gdy nie towarzyszyłoby mu przeniesienie zabezpieczonej wierzytelności. Chodziłoby o zmianę administratora zastawu w kręgu dotychczasowych wierzycieli osobistych[8].

Po drugie za taką interpretacją przemawia literalne brzmienie art. 4 ust. 1 u.z.r. Zgodnie z tym przepisem: „jeden z wierzycieli wskazanych w umowie z pozostałymi wierzycielami lub w układzie może być upoważniony do zabezpieczenia zastawem rejestrowym wierzytelności (...)