Abuzywność klauzuli zmiennego oprocentowania

Monitor Prawa Bankowego 2024/06 Czerwiec

Wyrok Sądu Najwyższego z 8 marca 2023 r. (II CSKP 617/22)

Abuzywność postanowienia, które dotyczy warunków zmiany oprocentowania, nie jest równoznaczna z przekształceniem umowy w pożyczkę ze stałą stopą oprocentowania.

Wyrokiem z 20.09.2019 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda S.C. od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego z 18.10.2017 r. oddalającego jego powództwo przeciwko Bankowi o ustalenie, że umowa pożyczki nr [...] zawarta pomiędzy stronami 11.12.2008 r. jest nieważna ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. W sprawie ustalono m.in., że 11.12.2008 r. powód („Pożyczkobiorca”) zawarł z Bankiem umowę pożyczki („Umowa”) na kwotę 94 710,58 zł, która miała być spłacona do 15.12.2013 r. Część pożyczki w wysokości 26 847,41 zł była przeznaczona na cele konsumpcyjne, a część w wysokości 53 152,59 zł – na spłatę wcześniejszego kredytu zaciągniętego w Banku. Reszta posłużyła na pokrycie prowizji Banku oraz składki za ochronę ubezpieczeniową.

Spłata pożyczki miała następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych (annuitetowych), przy czym ich wysokość miał określić Bank w zawiadomieniach o najbliższej spłacie pożyczki doręczanych pożyczkobiorcy co miesiąc przed terminem spłaty aż do całkowitej spłaty pożyczki (§ 7 ust. 2). Od kwoty pożyczki Bank pobierał odsetki za okres od dnia powstania zadłużenia do dnia poprzedzającego jego spłatę (§ 6 ust. 1 i 2 Umowy).

Strony uzgodniły, że w okresie od dnia zawarcia Umowy do 10.12.2009 r. pożyczka będzie oprocentowana według stałej stopy procentowej wynoszącej 10,99% w stosunku rocznym, a w okresie od 11.12.2009 r. do całkowitej spłaty pożyczki – według zmiennej stopy procentowej, która miała być ustalana na podstawie stopy bazowej Banku („stopa bazowa”) i stałej marży Banku równej 6,50%. W dniu zawarcia Umowy stopa bazowa Banku wynosiła 9,74% w stosunku rocznym, a zmienna stopa procentowa – 17,50% (§ 2 ust. 2 Umowy).

Zgodnie z § 11 Umowy stopa bazowa mogła ulec zmianie w przypadku zaistnienia niektórych lub wszystkich spośród następujących okoliczności: 1) zmiany stopy oprocentowania kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, 2) zmiany stopy redyskontowej weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski, 3) zmiany stopy rezerwy obowiązkowej ustalanej przez Narodowy Bank Polski oraz warunków jej odprowadzania, 4) zmiany poziomu inflacji. W przypadku zmiany stopy bazowej wysokość oprocentowania miała zmienić się o tyle punktów procentowych, o ile zmieni się stopa bazowa. Wysokość stopy bazowej była podawana do publicznej wiadomości w lokalach jednostek Banku w formie komunikatów. W § 12 Umowy przewidziano, że w przypadku zmiany oprocentowania zmieni się wysokość raty kapitałowo-odsetkowej, a Bank poinformuje pożyczkobiorcę o nowej wysokości oprocentowania w zawiadomieniu o najbliższej spłacie pożyczki, natomiast pożyczkobiorcy przysługuje prawo do wypowiedzenia Umowy w terminie 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia o najbliższej spłacie pożyczki. Powód spłacał pożyczkę przez okres około dwóch lat, a następnie przestał ją spłacać z powodu problemów finansowych, w związku z czym Bank wypowiedział Umowę.

Sądy obu instancji były zgodne, że wbrew twierdzeniom powoda treść Umowy ani okoliczności jej zawarcia nie wskazują na jej sprzeczność (sprzeczność jej postanowień) z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), ustawą albo istotą stosunku umownego. Zgadzały się także, że powód nie mógł osiągnąć celu powództwa, jakim było ustalenie n (...)