Bezskuteczność zaspokojenia niewymagalnej wierzytelności hipotecznej wobec masy upadłości

Monitor Prawa Bankowego 2024/02 Luty

Wyrok Sądu Najwyższego z 11 października 2022 r. (II CSKP 422/22)

Zapłata niewymagalnej wierzytelności hipotecznej, która stała się bezskuteczna wobec masy upadłości dłużnika, nie powoduje wygaśnięcia hipoteki.

Bank wniósł pozew przeciwko M. sp. z o.o. o uzgodnienie treści ksiąg wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym przez przywrócenie wpisu hipoteki umownej łącznej zwykłej w kwocie 500 000 zł na rzecz powoda, stanowiącej zabezpieczenie spłaty wierzytelności kredytowej, wykreślonej z tych ksiąg bez podstawy prawnej.

Wyrokiem z 10.01.2019 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo. Wyrokiem z 29.11.2019 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda. Sąd ad quem ustalił m.in., że 29.12.2009 r. pomiędzy powodem a A. sp. z o.o. doszło do zawarcia umowy o kredyt inwestycyjny nr [...] w wysokości 2 000 000 zł na okres od 29.12.2009 r. do 30.09.2019 r. Zabezpieczenie kredytu stanowiły m.in. dwie hipoteki ustanowione na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność spółki A. wpisanej w księdze wieczystej nr [...] i udziale w wysokości 1/7 we współwłasności nieruchomości przysługującym tej spółce w księdze wieczystej nr [...].

Aneksem nr 2 z 30.07.2010 r. zmianie uległa wysokość udzielonego kredytu o kwotę 500 000 zł do łącznej wysokości 2 500 000 zł oraz prawne zabezpieczenie kredytu i w związku z tym ustanowiono dodatkową hipotekę umowną łączną zwykłą, będącą przedmiotem sporu, w kwocie 500 000 zł, na nieruchomości i udziale, jak poprzednio. Kolejnym aneksem nr 3 zmieniono postanowienia umowy dotyczące sposobu spłaty kredytu i w związku z tym ustanowione zostały dodatkowe dwa zabezpieczenia w postaci hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 320 000 zł ustanowionej na opisanej nieruchomości i udziale we współwłasności nieruchomości. Wymienione hipoteki zostały wpisane do ksiąg wieczystych.

Dnia 20.09.2013 r. spółka A. zawarła z A.1 sp. z o.o. umowę sprzedaży opisanej nieruchomości za kwotę 4 900 000 zł i udziału w wysokości 1/7 we współwłasności nieruchomości za kwotę 20 000 zł. Zapłata ceny miała nastąpić na rzecz wierzycieli, m.in. Banku w kwocie 1 830 000 zł tytułem całkowitej spłaty zadłużenia z umowy o kredyt inwestycyjny [...] i w kwocie 410 000 zł tytułem spłaty kredytu obrotowego z 19.11.2012 r., które zostały przelane na rachunek powoda 29.11.2013 r. W związku z tym Bank wydał P.C., działającemu w imieniu i na rzecz spółki A.1, oświadczenie: „Zezwolenie na wykreślenie hipoteki umownej łącznej zwykłej i umownej łącznej kaucyjnej”, tj. hipotek wpisanych w księgach wieczystych o nr […] i [...] w kwotach 500 000 zł i 320 000 zł.

Postanowieniem z 6.11.2013 r. Sąd Rejonowy ogłosił upadłość A. sp. z o.o., która prowadzona miała być przez likwidację majątku dłużnika, stosownie do wniosku z 26.09.2013 r. W dniu 28.02.2014 r. syndyk masy upadłości tej spółki złożył wniosek o wykreślenie z wymienionych ksiąg wieczystych wpisów hipotek wynikających z umowy kredytu inwestycyjnego wraz z aneksami na kwoty: 2 000 000 zł, 1 300 000 zł, 500 000 zł i 320 000 zł. Do wniosku dołączono oświadczenia Banku zezwalające na wykreślenie hipoteki umownej łącznej zwykłej i umownej łącznej kaucyjnej wydane syndykowi. Wpis został dokonany 4.04.2014 r.

Dnia 19.03.2014 r. wpłynął wniosek Banku o wykreślenie hipotek, tożsamy z wnioskiem syndyka, wraz z kopiami powołanych zezwoleń. Dnia 11.04.2014 r. wniosek został cofnięty z uwagi na uwzględnienie wniosku syndyka. Postanowieniem z 15.04.2014 r. postępowanie w sprawie z wniosku Banku umorzono.

W dniu 26.01.2015 r. syndyk wniósł do Sądu Okręgowego pozew o zasądzenie od powoda kwoty 2 217 525,51 zł z ustawowymi odsetkami od 10.10.2014 r., na którą składały się wierzytelności: w kwocie 1 811 860 zł z tytułu niewymagalnej części kredytu inwestycyjnego i 405 665,51 zł niewymagalnego kredytu obrotowego. Wyrokiem z 21.04.2015 r. Sąd Okręgowy uwzględnił to żądanie, a apelację Banku Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z 27.11.2015 r.

Powód wezwał pozwanego, jako dłużnika rzeczowego z tytułu hipotek obciążających nieruchomości, do z (...)