Data materialnoprawnego skutku konwersji wierzytelności na udziały lub akcje w ramach układu konwersyjnego

Monitor Prawa Bankowego 2022/11 Listopad

Konwersja wierzytelności na udziały lub akcje w ramach układu zawartego w jednym z postępowań restrukturyzacyjnych albo w postępowaniu upadłościowym (art. 266a i n. p.u.[1]) ma autonomiczny charakter prawny. Polega ona na „zamianie” wierzytelności układowych na udziały lub akcje dłużnika będącego spółką w restrukturyzacji. Dotyczy to spółki komandytowo-akcyjnej, spółki z o.o. (w tym takiej, w której ogranicza się obrót udziałami), prostej spółki akcyjnej, spółki akcyjnej oraz spółki europejskiej.

Rafał Adamus

Konstrukcja prawna tych spółek oparta jest na substracie kapitału, zatem możliwe jest przyjęcie wierzycieli w poczet ich wspólników (akcjonariuszy)[2]. Udziałowiec i akcjonariusz nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Ich rola w spółce może być całkowicie pasywna. Konwersję wierzytelności na udziały lub akcje można adresować do wierzycieli, którzy nie są typowymi inwestorami kapitałowymi[3]. Należy jednak bronić zapatrywania, że niedopuszczalna jest konwersja wierzytelności zabezpieczonej w sposób rzeczowy[4]. Dyskusyjna jest konwersja wierzytelności na akcje nieme[5]. W przypadku spółek, których akcje notowane są na giełdzie, konwersja wierzytelności jest „przyjaznym” środkiem restrukturyzacji z uwagi na wysoką płynność akcji.

W wielu kwestiach konwersja – jako propozycja układowa – różni się od znanej od lat konstrukcji prawa spółek, jaką jest konwersja wierzytelności na udziały lub akcje, dokonywana wyłącznie na podstawie kodeksu spółek handlowych. Data wystąpienia skutków materialnoprawnych konwersji ma istotne znaczenie, choćby z uwagi na relacje wewnątrzkorporacyjne[6] czy kwestie podatkowe[7].

Istota konwersji wierzytelności układowej na udziały lub akcje

Prawo restrukturyzacyjne[8] (a wcześniej prawo upadłościowe i naprawcze[9]) expressis verbis wskazuje na jeden ze sposobów restrukturyzacji zobowiązań dłużnika w układzie w postaci „konwersji wierzytelności na udziały lub akcje”[10]. Konwersja to zatem jeden z „nazwanych” sposobów zaspokojenia wierzyciela układowego na podstawie układu[11] (w odróżnieniu od „nienazwanych” propozycji układowych, dopuszczalnych w ramach wzorca kompetencji generalnej).

W następstwie konwersji dochodzi do „wyczerpania” wierzytelności układowej (zaspokojenia interesu wierzyciela, jaki ma on w wykonaniu zobowiązania). W przypadku mechanizmu konwersji przyjmuje się, że wierzytelność układowa – na mocy prawomocnego postanowienia sądu w przedmiocie zatwierdzenia układu konwersyjnego – staje się wkładem do spółki-dłużnika. Konwersja wierzytelności na udziały lub akcje – w ramach układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym – przypomina zatem, w swych cywilistycznych skutkach, konstrukcję świadczenia w miejsce wypełnienia (datio in solutum). Wierzyciel układowy w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego otrzymuje akcje lub udziały swojego dłużnika. Jeżeli konwersja zaspokaja interes wierzyciela, nie może żądać on zapłaty długu w pieniądzu od poręczyciela, który poręczył za spółkę w restrukturyzacji.

Zmianie sposobu wykonania zobowiązania, pierwotnie pieniężnego, w drodze konwersji nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że dłużnik może być jednym z dłużników solidarnych wierzyciela. W szczególności nie ogranicza jej to, że za dług spółki w restrukturyzacji poręczyła (udzieliła gwarancji) inna osoba.

Różnice pomiędzy konwersją opartą na uchwale organu właścicielskiego spółki a konwersją na mocy układu

Zasadnicza różnica co do podwyższenia kapitału zakładowego w spółce kapitałowej w trybie przepisów k.s.h. i w oparciu o przepisy p.r. wiąże si� (...)