Oprocentowanie depozytu objętego blokadą prokuratora

Monitor Prawa Bankowego 2022/11 Listopad

Wyrok Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2021 r. (III CSKP 80/21)

Jeżeli bank nie ma możliwości obracania wolnymi środkami pieniężnymi, a więc korzystania z nich jako własnymi, z powodu blokady rachunku na podstawie decyzji organu państwa, a więc z przyczyn zależnych od posiadacza rachunku bankowego, nie sposób uznać w świetle art. 725 i 726 k.c., aby posiadaczowi należało się wynagrodzenie (odsetki) z tytułu przekazania bankowi tych środków. Odsetki kapitałowe stanowią bowiem wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału.

Wyrokiem z 25.01.2018 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego Banku na rzecz powódki A.K. kwotę 1 554 632,77 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11.01.2013 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części (była dochodzona kwota 1 971 359,46 zł z odsetkami) i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że 28.01.2005 r. powódka i Bank zawarli umowę kompleksowej obsługi klienta P. Dla powódki został utworzony rachunek bankowy nr (...), miało być prowadzone konto osobiste, środki na nim podlegały oprocentowaniu według zmiennej stopy procentowej, a wysokość tego oprocentowania w dniu zawarcia umowy była uzależniona od salda konta, przy czym w przypadku środków przekraczających kwotę 100 000 zł wynosiło 5% w stosunku rocznym. W przypadku lokat negocjowanych doradca miał się kontaktować z klientem przed upływem okresu zapadalności danej lokaty celem ustalenia dalszych warunków przechowywania lokaty, a w przypadku braku możliwości skontaktowania się z klientem w celu wynegocjowania warunków dalszego lokowania środków lokata miała ulegać przedłużeniu na ten sam okres przechowywania, przy czym bank miał ustalać jej oprocentowanie w oparciu o aktualne stopy międzybankowe rynku pieniężnego (§ 4 ust. 3 umowy).

W sprawach nieuregulowanych w umowie miały zastosowanie „Ogólne warunki otwierania i prowadzenia rachunków oszczędnościowych klientów P.” (dalej: „OWU”). Z ich treści wynikało, że w przypadku lokat terminowych przed upływem zapadalności lokaty bank miał ustalać z klientem dalsze warunki przechowywania lokaty, jednak w przypadku braku możliwości skontaktowania się z klientem w celu wynegocjowania warunków dalszego lokowania środków środki miały zostać przekazane na konto osobiste bądź rachunek a'vista (§ 30 OWU). Wysokość oprocentowania środków na rachunkach oszczędnościowych i zasady kapitalizacji naliczonych odsetek nie zostały wskazane ani w umowie, ani w OWU - w ich § 63 wskazano jedynie, że określają je odrębne przepisy banku, które są udostępniane w siedzibie oddziałów lub doręczane posiadaczowi rachunku na jego życzenie, zaś przepisy te są wiążące dla posiadacza rachunku, a ich zmiana nie stanowi zmiany warunków umowy.

W dniu 3.03.2005 r. powódka przelała ze swojego rachunku bankowego na lokatę terminową do 11.03.2005 r. kwotę 9 055 972,23 zł, która została zaksięgowana na rachunku o numerze (...). W dniu 11.03.2005 r., po doliczeniu odsetek, na lokacie powódki znajdowała się kwota 9 065 136,29 zł. W dniach 4 i 9.03.2005 r. faksem, a w formie pisemnej 10.03.2005 r. Bank zawiadomił Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (dalej: „GIIF”) o podejrzanych transakcjach na rachunkach bankowych, w tym rachunkach powódki. GIIF 10.03.2005 r. o godz. 9:51 nakazał Bankowi blokadę rachunków bankowych należących do J.K., J.K. i powódki, w tym m.in. rachunku nr (...), wskazując, że blokada obowiązuje przez 48 godzin od 10.03.2005 r. godz. 9:51. W tym też dniu, na skutek zawiadomienia GIIF o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 299 § 1 k.k., Prokuratura Okręgowa wszczęła śledztwo (...). W dniu 11.03.2005 r. (piątek) prokurator wydał postanowienie o dokonaniu blokady rachunków bankowych należących do ww. osób o numerach: (...) prowadzonych w Banku, do 11.06.2005 r., poprzez zakaz dokonywania wypłat gotówkowych i przelewów w odniesieniu do wszystkich osób upoważnionych do podejmowania działań na tych rachunkach. W tym też dniu pracownicy Banku w korespondencji wewnętrznej przekazywali pomiędzy sobą informację o blokadzie ww. rachunków bankowych, dodając, że blokadą – zgodnie z decyzją GIIF – jest objęty też rachunek nr (...), zaś z informacji telefonicznej Prokuratora wynikało, że w następnym dniu roboczym (w poniedziałek) zostanie wydane postanowienie uzupełniające w tym przedmiocie.

W dniu 14.03.2005 r. Prokurator wydał postanowienie o blokadzie rachunku bankowego powódki nr (...) do 11.06.2005 r. poprzez zakaz dokonywania wypłat gotówkowych i przelewów w odniesieniu do wszystkich osób upoważnionych do podejmowania działań na tym rachunku. W dniu 9.06.2005 r. Prokurator wydał postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym grożącej J.K. kary grzywny, przepadku, nawiązki, świadczenia pieniężnego lub naprawienia szkody poprzez zajęcie pieniędzy zablokowanych na rachunkach bankowych: (...) – należącym do J.K., (...) – należącym do J.K., (...) – należących do A.K.

W dniu 13.04.2006 r. w korespondencji wewnętrznej pracownica Banku, J.S., zwróciła się do koordynatora banku ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy z pytaniem, jakich korekt należy dokonać na rachunku powódki nr (...), aby z tego rachunku wyksięgować odsetki w kwocie 562 013,61 zł i aby zatrzymać dalsze naliczanie odsetek, jak również dlaczego ma to nastąpić. Koordynator P.O. odpowiedział, że blokada rachunku nie oznacza zakazu (...)