Zakaz ustanawiania zastawu finansowego po otwarciu przez sąd postępowania restrukturyzacyjnego

Monitor Prawa Bankowego 2025/01 Styczeń

Ciekawym teoretycznie oraz ważkim w praktyce zagadnieniem jest możliwość ustanowienia zastawu finansowego na składnikach majątku dłużnika po otwarciu sądowego postępowania restrukturyzacyjnego[1] w sytuacji, gdy umowę zastawniczą zawarto przed otwarciem postępowania, zaś środki pieniężne zostały wpłacone na rachunek bankowy dłużnika już po jego otwarciu. Chodzi o sytuację, gdy zastaw ma zabezpieczać roszczenie wierzyciela powstałe przed otwarciem postępowania[2].

Patryk Filipiak

Uprzednia kwalifikacja prawna zabezpieczenia jest konieczna, aby ocenić dopuszczalność ustanowienia zastawu finansowego na tle kluczowego art. 246 p.r. Nie odnoszą się explicite do niego żadne przepisy p.r. Za roboczą przyjmuję tezę, że zastaw finansowy jest rodzajem zastawu na prawach w rozumieniu art. 327-335 k.c., a zatem kryje się on pod pojęciem zastawu, o którym mowa w przepisach p.r., w tym w art. 246 p.r.

Następnie trzeba ustalić, kiedy powstaje zastaw finansowy. Pod rozwagę biorę moment zawarcia umowy pomiędzy zastawcą a zastawnikiem, jak również chwilę wpływu środków pieniężnych na rachunek bankowy. Uznaję, że właściwe jest przyjęcie tego drugiego momentu. Wreszcie stwierdzam, że obciążenie składników majątku dłużnika zastawem finansowym, w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed otwarciem sądowego postępowania restrukturyzacyjnego, po otwarciu tego postępowania jest niedopuszczalne. Dotyczy to także przypadków, gdy umowę zastawniczą zawarto przed otwarciem postępowania. Tok prezentowanej wypowiedzi odpowiada wyżej przedstawionej sekwencji dowodzonych tez.

Zastaw finansowy jako zastaw na prawach w rozumieniu art. 327-335 k.c.

Zgadzam się w pełni z poglądami kwalifikującymi zastaw finansowy jako ograniczone prawo rzeczowe będące zastawem na prawach w rozumieniu art. 327-335 k.c. (zastaw cywilny, zastaw zwykły)[3]. Zastaw finansowy jest więc rodzajem zastawu, czyli ograniczonego prawa rzeczowego, o którym stanowią przepisy działu IV tytułu III księgi II kodeksu cywilnego o zastawie (art. 306-335 k.c.). Nie jest to zastaw na rzeczach, bowiem jego przedmiotem jest roszczenie, czyli prawo podmiotowe będące skonkretyzowaną wierzytelnością, która przysługuje posiadaczowi rachunku bankowego wobec banku, który ten rachunek prowadzi. Roszczenie to spełnia wszelkie warunki ogólne pozwalające na jego obciążenie w interesie zastawnika: jest roszczeniem majątkowym, pieniężnym oraz zbywalnym i niewyłączonym z obrotu gospodarczego. Uzasadnienie tego poglądu znajduję w aktach prawnych, które statuują charakter zastawu finansowego.

Zastaw finansowy wprowadzono do polskiego porządku prawnego w ramach wdrożenia dyrektywy 2002/47[4]. (...)