Wpływ ogłoszenia upadłości mocodawcy na udzielone pełnomocnictwo procesowe

Monitor Prawa Bankowego 2025/07-08 Lipiec/Sierpień

Cechą charakterystyczną systemu prawa cywilnego jest możliwość zastępstwa przy dokonywaniu czynności prawnych lub faktycznych. Istota zastępstwa znajduje odzwierciedlenie w prawie materialnym[1] oraz procesowym[2]. W przepisach o postępowaniu cywilnym ustawodawca pozostawia stronie wybór, w jaki sposób zamierza działać. Przysługuje jej prawo do dokonywania czynności samodzielnie lub za pomocą pełnomocnika.

Paweł Janda

Pamiętać jednak należy, że działanie w postępowaniu cywilnym przez pełnomocnika nie wyklucza dokonywania – równolegle lub nawet w kontrze – czynności procesowych przez samą stronę (por. art. 93 k.p.c.). Ponadto w procedurze cywilnej występują także sytuacje, gdy obowiązkowe jest zastępstwo strony. Dotyczy to „przymusu adwokacko-radcowskiego”, który odnosi się do postępowania prowadzonego przed Sądem Najwyższym i czynności procesowych związanych z takim postępowaniem przed sądem niższej instancji. Ponadto „przymus” zastępstwa wprowadzono w sprawach z zakresu praw własności intelektualnej.

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki wpływu ogłoszenia upadłości mocodawcy na byt pełnomocnictwa procesowego. Postanowienie sądu w tej sprawie ma charakter konstytutywny. Kreuje nowy stan prawny dotyczący praw i obowiązków majątkowych. Z dniem wydania postanowienia powstają także skutki prawne w sferze procesowej upadłego. Nasuwa się zatem pytanie: czy z chwilą ogłoszenia upadłości pełnomocnictwo procesowe udzielone przez upadłego mocodawcę traci swój byt, a pełnomocnik procesowy pozbawiony zostaje możliwości reprezentowania mocodawcy?

Wyodrębnia się dwa główne etapy postępowania upadłościowego: 1) postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości oraz 2) postępowanie po jej ogłoszeniu[3]. Mają one oddzielny charakter. Na każdym z tych etapów przepisy nakazują, aby w sprawach nieuregulowanych stosować odpowiednio przepisy k.p.c. (art. 35 i art.  229 ust. 1 p.u.[4]), w tym dotyczące pełnomocnictwa. Stosowanie przepisów k.p.c. o procesie jest więc uzasadnione wówczas, gdy dane zagadnienie nie jest w ogóle unormowane w przepisach p.u. albo jest wprawdzie uregulowane, ale tylko fragmentarycznie lub niejednoznacznie i powoduje to brak możliwości interpretacji[5]. Odpowiednie stosowanie przepisu oznacza, że może on zostać wykorzystany wprost, z modyfikacjami lub do określonych zdarzeń w ogóle nie ma zastosowania[6].

Regulacje pełnomocnictw procesowych na tle prawa upadłościowego

Na pierwszym etapie postępowania upadłościowego nie ma przeszkód, aby pełnomocnik złożył wniosek o ogłoszenie upadłości i reprezentował stronę w dalszym jego toku. Na tym tle pojawia się pytanie, czy pełnomocnika procesowego obejmują ogran (...)