Przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela w skardze pauliańskiej
Monitor Prawa Bankowego 2025/05 Maj
Wyrok Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2024 r. (II CSKP 1761/22)
Wymaganie co do istnienia pokrzywdzenia wierzyciela w chwili orzekania o zasadności roszczenia pauliańskiego należy rozumieć jako wymaganie, aby w tej chwili dłużnik nadal pozostawał niewypłacalny (ewentualnie, aby nadal trwał stan zwiększonej niewypłacalności), a nie jako pozytywną prognozę co do tego, że wydanie orzeczenia uwzględniającego roszczenie pauliańskie umożliwi wierzycielowi uzyskanie zaspokojenia.
Na skutek pozwu wniesionego 11.12.2015 r. wyrokiem z 28.11.2018 r. Sąd Okręgowy uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda J.C. zawartą 6.12.2013 r. między dłużnikiem A. sp. z o.o. a pozwaną A1 sp. z o.o. umowę sprzedaży nieruchomości […]. Umowa została uznana za bezskuteczną celem ochrony wierzytelności powoda stwierdzonych tytułami wykonawczymi […].
Na skutek pozwu wniesionego 5.12.2018 r. przez syndyka masy upadłości A. sp. z o.o. wyrokiem z 24.10.2019 r. Sąd Okręgowy uznał za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości tej spółki wymienioną umowę z 6.12.2013 r. Umowa została uznana za bezskuteczną „w zakresie wierzytelności wynikających z listy wierzytelności sporządzonej w ramach postępowania upadłościowego spółki A.”. Wyrokiem z 19.12.2021 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego z 28.11.2018 r., natomiast wyrokiem z 22.04.2021 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej od wyroku z 24.10.2019 r.
Wymienione orzeczenia zapadły na podstawie zasadniczo zbieżnych ustaleń faktycznych, zgodnie z którymi 6.12.2013 r. A. sp. z.o.o. sprzedała A1 sp. z.o.o. nieruchomość […] za cenę 16 912 500 zł brutto (13 750 000 zł netto), przy czym strony oświadczyły w umowie, że jest to cena rynkowa. Na nieruchomości w chwili sprzedaży ustanowionych było pięć hipotek łącznych na ogólną kwotę 24 500 000 zł na rzecz 3 banków […] oraz S. sp. z o.o. Cena miała zostać zapłacona w następujący sposób:
1) 3 162 500 zł stanowiące podatek VAT należny od sprzedaży miało zostać zapłacone z kredytu rewolwingowego,
2) równowartość 2 750 000 zł miała zostać uiszczona w formie przelewu wierzytelności przysługujących nabywcy w stosunku do dwóch dłużników,
3) 11 000 000 zł miało zostać zapłacone z kredytu inwestycyjnego, z czego zapłata 10 288 531,54 zł miała nastąpić na rachunki bankowe wierzycieli zbywcy (banków, w tym banków mających zabezpieczenia hipoteczne), a 711 468,46 zł – bezpośrednio na rachunek zbywcy.
Przelew wierzytelności został dokonany; zrealizowano również przelewy środków pieniężnych na rzecz wierzycieli zbywcy i bezpośredni przelew na rzecz zbywcy. W sprawie z powództwa syndyka masy upadłości A. sp. z o.o. Sąd pierwszej instancji dodatkowo ustalił, że należności spłacane na rzecz banków były niewymagalne, a kwota „rzeczywistych” zobowiązań kredytowych wynosiła 7 908 128 zł.
Po zbyciu nieruchomości wykreślone zostały hipoteki obciążające ją w chwili zbycia, natomiast pozwany dokonał następnie dalszego obciążenia nieruchomości licznymi hipotekami łącznymi, współobciążającymi również inne nieruchomości. W prywatnej ekspertyzie sporządzonej na 12.11.2018 r. rzeczoznawca majątkowy określił wartość nieruchomości na 9 002 400 zł, przy czym nieruchomość była wówczas obciążona 12 hipotekami, a w księdze wieczystej wpisane (...)