Przedawnienie roszczenia banku o zwrot kapitału kredytu

Monitor Prawa Bankowego 2025/10 Październik

Od momentu wyrażenia przez konsumenta wobec banku (przedsiębiorcy), w sposób i z konsekwencjami wskazanymi w art. 60 k.c., jednoznacznej woli konsumenta zakwestionowania abuzywnych postanowień umownych, postanowienie to staje się bezskuteczne i od tego momentu powstaje po stronie banku roszczenie o zwrot kwot wypłaconych konsumentowi na podstawie umowy kredytu, które ma charakter bezterminowy w rozumieniu art. 455 k.c. Bank może zatem wezwać konsumenta do zwrotu wypłaconej kwoty, co jest równoznaczne z rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia.

Wyrokiem z 7.01.2021 r. Sąd Okręgowy ustalił, że bliżej opisana umowa kredytu hipotecznego z 30.06.2006 r. zawarta przez powódkę I.C. z Bankiem jest nieważna (pkt 1), zasądził od pozwanego Banku na rzecz powódki kwotę 640 719,18 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 425 406,44 zł od 18.10.2016 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 215 312,74 zł od 23.09.2020 r. do dnia zapłaty (pkt 2), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 3) i orzekł o kosztach postępowania (pkt 4).

Sąd Okręgowy ustalił, że 5.07.2006 r. strony zawarły umowę kredytu hipotecznego, na podstawie której Bank udzielił powódce kredytu w kwocie 736 145,45 zł waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (CHF) na warunkach określonych w umowie oraz Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego (dalej: „Regulamin”), stanowiącym integralną część umowy. Spłata kredytu miała nastąpić w 348 miesięcznych równych ratach. Kredyt został udzielony na sfinansowanie części ceny nieruchomości i związane z tym koszty oraz opłaty związane ze składkami z tytułu ubezpieczenia. W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji opisał szczegółowo postanowienia umowy i jej załączników. Strony zawarły następnie kilka aneksów do umowy, także opisanych w uzasadnieniu wyroku. Kredyt został uruchomiony 20.07.2006 r., z przeliczeniem kwoty 736 145,45 zł na 296 713,21 CHF. W okresie do 31.07.2020 r. powódka spłaciła z tytułu kredytu kwotę 640 719,18 zł, w tym 425 406,44 zł w okresie ‎do 16.08.2016 r. i 215 312,74 zł od tej daty do 31.07.2020 r.

W oparciu o poczynione szczegółowe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że umowa kredytu zawierała niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ k.c., niewiążące powódki jako konsumentki z mocy samego prawa i ze skutkiem ex tunc. Wobec niemożności ich zastąpienia przepisami dyspozytywnymi Sąd uznał, że umowa w takim kształcie nie może obowiązywać i jest nieważna. W konsekwencji pozwany Bank powinien zwrócić powódce dochodzoną przez nią kwotę, stanowiącą świadczenie nienależne w rozumieniu art. 405 i art. 410 § 2 k.c. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie biegnącymi od dnia wymagalności poszczególnych należności objętych pozwem oraz pismem procesowym rozszerzającym powództwo z 21.08.2020 r.

Po rozpoznaniu apelacji pozwanego Banku Sąd Apelacyjny wyrokiem z 20.10.2021 r. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 2 częściowo w ten tylko sposób, że oddalił powództwo o zapłatę odsetek ustawowych od kwoty 425 406,44 zł za okres od 18.10.2016 r. do 25.10.2016 r. (pkt I), oddalił apelację pozwanego Banku w pozostałej części (pkt II) i orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego (pkt III).

Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne i oceny prawne Sądu Okręgowego, akcentując, że nieznaczna zmiana wyroku wynikała z wadliwego przyjęcia przez ten Sąd, że odpis pozwu został doręczony pozwanemu 11.10.2016 r., podczas gdy w rzeczywistości nastąpiło to 18.10.2016 r. Sąd Apelacyjny obszernie odniósł się do kwestii faktycznych i prawnych sformułowanych w apelacji oraz powstałych w toku postępowania apelacyjnego, w tym w szczególności do podniesionego przez pozwany Bank zarzutu potrącenia oraz zarzutu zatrzymania.

Pozwany Bank złożył skargę kasacyjną.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie są uzasadnione rozbudowane zarzuty naruszenia art. 385¹ k.c. w związku ze wskazanymi w podstawach kasacyjnych przepisami kodeksu cywilnego, prawa bankowego oraz dyrektywy 93/13. Kwestie w nich poruszone zostały już rozważone i rozstrzygnięte w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE, w świetle którego nie doszło do naruszenia przytoczonych w skardze norm prawa materialnego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że istnieje ścisłe powiązanie klauzuli ryzyka walutowego i klauzuli spreadu walutowego polegające na tym, że klauzula ryzyka walutowego nie może funkcjonować bez klauzuli kursowej określającej przeliczenie zobowiązań stron w celu ustalenia wysokości ich świadczenia – wysokości kapitału kredy (...)